नयाँ शुभकामना

२००९ सालको यो साँझमा यस बर्षका लागि सम्भवत: अन्तिम शब्दहरु लेख्दैछु । हरेक एक एक बर्षमा यसै गरी पुरानो बर्षलाई बिदा गर्छौ र नयाँ बर्षलाई स्वागत गर्ने गर्छौ । अर्को बर्ष यतिबेला, अहिलेको यो हाम्रो नयाँ बर्ष पुरानो अर्थात बुदो बर्ष बनेर बिदा भैरहेको हुनेछ भने हामी फेरी अर्को नयाँ बर्षलाई स्वागत गर्न निकै उत्साहका साथ यसै गरी कुरिरहेका हुँनेछौ । एउटा नयाँ बर्ष आउछ, एक बर्ष पछी पुरानो भएर जान्छ । फेरी अर्को आउछ, त्यसै गरी बित्छ, जान्छ । हामीलाई कहिले काही १२ महिना कताउन निकै हम्मे हम्मे पर्ने गर्दछ त, कहिले ३६५ दिन बितेको पत्ता नै पाउदैनौ । कसैलाई लामो कसैलाई छोटो लाग्नु स्वाभिविक पनि हो तर हामीले बुझ्नु पनि पर्छ कि त्यो हाम्रो भ्रम मात्र हो । हाम्रो भोगाईको प्रतिबिम्ब हो । समय न चाडो घुम्छ, न सुस्त सुस्त नै । समयलाई न कुनै नियमले बाधेको हुन्छ, न त कुनै बाध्यताले नै । समय आफ्नै चालमा हिडिरहन्छ, त्यसको चाल र अवधी बुझेर हामीले चल्न सक्नु नै समयको सहि उपयोग हो । यसको अर्थ नै जीवन बुझ्नु हो । समय र जीवन दुबैको महत्व बुझ्नु हो । हाम्रो एक बर्षको लेखाजोख पनि त्यसैले निर्धारण गर्ने हो ।

मलाई एक बर्षको सम्पूर्ण घटना फर्केर हेर्न मन लागेको थियो । आत्ममुल्याङ्कन गरेर प्रत्येक घटना र परिघटनालाई समिक्षा गर्ने चाहना थियो तर मेरो परीक्षा नजिकै आइसकेकाले चाहेर पनि सकिन । कुनै दिन साईत जुराएर अबश्य गर्ने नै छु । केही कुरामा आँफैलाई बदल्नु पर्ने र सुधार्नु पर्ने महशुस गरेकोछु, ति सब यही बर्षसँगै प्रयत्न गर्नेछु । केही उपलब्धी पनि छन, जसबाट प्रोत्साहन त लिने नै छु साथै निरन्तरता पनि दिने नै छु । धेरै घटनाहरु अबिस्मरनीय पनि छन, तिनिहरुलाई मैले चाहेर पनि भुल्न सक्दैन र भुल्नु पनि हुँदैन । ति चाहे दुख्ने हुन, चाहे शुभ्ने नै । तिता र मिठा क्षणहरुले नै एउता पूर्ण जीवन बनाउछन् । तिनैले नै हामीलाई नौलो र फरक दँगले बाँच्न सिकाउछन् । लर्बराएका पाइलाहरुमा द्रिद रहन आत्मबल प्रदान गर्छन् । जीवन अनुभव हो, अनुभुती हो । जीवन समय पनि हो । हामीसँग छोटो जीवन र थोरै समय मात्र हुन्छ । तसर्थ, यही थोरै समयमा धेरै गर्नका लागि समयमाथि आफुले चाहे अनुसार अधिकार जमाउनु सक्नु पर्दछ । शायद, त्यो नै प्रगती हो, साँचो खुशी हो । वास्तविक सफलता हो, अशली सुख हो ।

नयाँ बर्ष आउँदैमा कुनै असम्भवलाई सम्भव बनाउने जादु पक्कै पनि हुँदैन । नराम्रोलाई राम्रो र राम्रोलाई झनै राम्रो बनाउछ भन्ने पनि होइन । कुनै नयाँ पाइला चाल्न नयाँ बर्षको साइत कुर्नु किमार्थ सहि होइन । अशल र लगनशीललाई नयाँ शुरुवात गर्न जतिखेर पनि शुभ साइत नै हो । बरु जादुगर बन्न, आफ्नो भाग्यको पूजारी बन्न, सकरात्मक सोचको बिकास गर्न र नयाँ योजना बुन्न केही उर्जा भने अबश्य पनि पाउन सक्छौ । नयाँ बर्षको जोशले फरक उमङ ल्याइदिन्छ, फरक उत्साह थपिदिन्छ, फरक बातावरणको माहोल सिर्जना गरिदिन्छ । यसर्थ, हामी आत्मविश्वाश लिएर अगाडि बद्न आत्मबल निश्चित रुपमा पाउछौ नै । यही उपयुक्त अवसरमा सम्पूर्ण मित्रहरुको बर्ष निकै फलदायी बनोस् भन्ने मेरो हृदयदेखिको चाहना छ । स्वास्थ्यले साथ कहिल्यै नछोडोस । बिग्रिएको पाङ्रा फेरी गूड्न थालोस । गतिहिन बन्न लागेको यात्राले द्रुतगति लिवस् । नयाँ नयाँ योजना जन्मिरहुन । सधैं आशा, उमङ र खुशीले छाईरहोस् । जित, प्रगती र सफलताले अँगालिरहोस् । सोचेका सारा सपना साकार बनुन् । नयाँ बर्षको दिन मात्र नभएर पल पलमा नयाँ शुरुवातको थालनी हवस् । हाम्रो देशमा छित्तै शान्ती छावस् । चाडै सुन्दर शान्त सम्रिद्द नेपाल देख्न पाइयोस् । हाम्रो भविश्य फलोस फुलोस । नयाँ बर्ष २०१०AD को अवसरमा सम्पूर्ण दाजुभाइ तथा दिदिबहिनीहरुलाई मेरो यही शुभकामना छ ।
बिदा २००९ ! स्वागत २०१० !
Happy New Year 2010 !!!

खोज्दैछु मेरो पहिचान

उसले मेरो परिचय माग्यो
'शान्ति दूत' शानसँग भनिदिएँ,
बुद्धको देश 
आश्चर्यको कुरो !
बुद्ध त इन्डियामा पो जन्मिएका हुन रे !

मेरो बारे जान्न चाह्यो
आफ्नैपनको कलामा भनिदिएँ,
बलबाहुको देश 
अचम्मको कुरो !
बलबाहु तिब्बतको पो हुन अरे !

उसले मेरो अस्तित्व खोज्यो
उच्च शीर उठाएर भनिदिएँ,
सगरमाथाको देश 
अनौठो कुरो !
सगरमाथा चिनमा पो पर्छ रे !

उसले मेरो पहिचान सोध्यो
छात्ती फुलाइ गर्वले भनिदिएँ,
सुन्दर देश नेपाल 
असम्भव कुरो !
नेपाल त भारतमा पो पर्छ रे !

उसैले थप प्रश्न गर्यो
तर, म निरुत्तर भएँ
मेरो टाउको झुकिरह्यो
किन कि,
मैले बल्ल थाहा पाएँ
माथिल्लो छिमेकीले भित्र भित्रै षडयन्त्र गरेछ
तल्लो छिमेकीले त झन ईतिहास नै बङ्याएछ
म त अस्तित्व गुमाएको
पहिचानहिन एक बुद्दु पो भएछु ।

हो, म त झण्डैले
पृथ्बिको ग्लोबमा नअटाउने
अपूर्ण मानचित्र पो ठानिएछु 
सहि भुगोल चिन्न नसक्ने
बुझक्कड अज्ञानी पो भएछु 
आफ्नै माटो बचाउन नसक्ने
देशको सीमा पनि चिन्न नसक्ने
मृत देशभक्त पो भएछु  
मृत देशभक्त पो रहेछु । 

ग्लोब नियाल्न कहिले जान्ने हो   
भूगोल पढ्न कहिले सिक्ने हो 
माटो खोज्न कैले थाल्ने हो 
सीमा चिन्न कैले जान्ने हो  
ईतिहास बुझ्न कैले थाल्ने हो ।
हामी नेपाली भएर बाँच्ने कैले हो ? 
07 Dec,'09

ह्याप्पी मेरी क्रिश्तमस

तातेको फलाम झै लचिलो
पाकेको फल झै रसिलो
सागर झै शान्त अटल
झरना झै सुशिल चन्चल
फैलाएर बिशाल छाती
बन्नुछ अशल नामी
सिकौ कहिल्यै नमर्ने सोची
बाँच्नुछ आजलाई मात्र साथी ।
ह्याप्पी मेरी क्रिश्तमस !!!
24 Dec,09

भुल्दै नभुल्नु

आशुँ देखी हतारमा बिश्वास नगर्नु
नाता भनी आफ्नोको भर नपर्नु
एकदिन जिती सधैलाई बचन नहार्नु
देउता ठानी जीवनको कसम नखानु ।

सङत भन्दै बैगुणीको साथ नलाग्नु
सज्जन पार्न पापीलाई मन नदिनु
शरण दिदै उसैको हरण नपर्नु
दया गर्न अन्जानको ब्यथा नसोध्नु ।

हारें भनी कहिल्यै हरेश नखानु
जितें भनी कसैलाई ठेस नलाउनु
बर पाउन दुङामा दान नगर्नु
नामी बन्न कसैको पाउ नमोल्नु ।

प्यास मेत्न धमिलो पानी नपिउनु
रगत देखी बिना घाउ कठै ! नभन्नु
बिचरा ! भन्दै सर्पको दाह्रा नछुनु
हरियो भन्दै बनमारा झार नरोप्नु ।

शान्ति पाउन अर्कैको सुख नछिन्नु
पशु सम्झि आत्मालाई घृणा नगर्नु
चिनजान गर्न माग्नेको समय नलिनु
झिलीमिली छिमेकीको आखाँ नहेर्नु ।

थोरै मागे धेरै दिन कन्जुस नगर्नु
चाप्लुसीले भजन गाए जालमा नफस्नु
रुप मिल्ने साथी सम्झि जम्मै मुटु नदिनु
स्वार्थीको सहारामा एकै पाईला नहिड्नु ।

ज्ञानी बन्न अज्ञानताको चाल नचाल्नु
आकाश ठाम्ने हुतित्याउको भ्रम नपाल्नु
सराप छल्न लक्ष्मणरेखा नाघ्दै ननाघ्नु
आफु हिड्ने सत्य बाटो भुल्दै नभुल्नु ।
02 Dec, 09

बिदाई ५औ ब्याच

डिसेम्बर १३ का दिन, सादे चार बर्षको पढाई पुरा गरेर नेपाल जान लागेका सिनियर '५औ' ब्याचलाई हाम्रो '६औ' ब्याचले बिदाई दिएका थियौ । बिदाई कार्यक्रम वेइफ्याङ्को एउटा तीन तारे होटेलमा दिउसो दुई बजेबाट ६ बजेसम्म आयोजना गरेका थियौ । सबै ब्यबस्थापन गर्ने देखी लिएर ब्यहोर्नु पर्ने खर्च पनि हाम्रै ब्याचका सबै साथीहरुको जिम्मामा मिलेर गरेका थियौ । मैले कार्यक्रम सन्चालन गर्नुका साथै हाम्रो ब्याचको तर्फबाट बिदाई तथा धन्यवाद ज्ञापन गर्ने मौका पाएको थिएँ । त्यही कुराहरु यहाँ पनि राखेको छु ।

सिनियर दाजुदिदिहरु,
सर्ब प्रथम त, सबैजनाले हाम्रो आग्रहलाई स्विकार्दै तोकेको मितिमा नै आ-आफ्नो समय दिएर यहाँ उपस्थिति जनाईदिनु भएकोमा हृदयदेखि नै धन्यवाद ।

आज धेरै लामो अन्तराल पछी मन्चमा उभिएको छु, त्यो पनि बिदाई गर्न । बिदाई दिदा अली दु:ख लाग्नु पर्ने हो तर मलाई अलिकती पनि दु:ख र संकोच महशुस भैरहेको छैन, न त अरु कसैको अनुहारमा नै त्यो झल्किरहेको देख्छु । बरु, म भित्रैबाट खुशी छु तर अली भाबुक छु । हामीले भुलेका छैनौ, तीन बर्ष अगाडि दिसेम्बर २५, २००६ (क्रिस्तमसको दिन) तपाईंहरुको न्यानो स्वागत पाएका थियौ । त्यतिखेर, हामीहरु एक अर्काका लागि अपरिचित थियौ । बिस्तारै घुलमिल हुँदै चिनजान गर्यौ र धेरथोर बुझ्यौ पनि । एउटै घरमा एकै परिवार भएर मिलेर बस्यौ । आज ठीक तीन बर्ष पुग्न एक हप्ता बाँकी रहदा हामीले अत्यन्तै नजिकिएर बिदाई गर्दैछौ । तीन बर्ष पक्कै पनि छोटो समय होईन तर हामीले समय बितेको पत्तै पाएनौ । तपाईंहरुले राम्रो गाइदेन्स गर्नुभयो, हामीले त्यो फलो गर्यौ । तपाईंहरुले माया गर्नुभयो, हामीले आदर गर्यौ । हामीलाई आई परेका हरेक समस्यामा सहयोग पायौ । यस्तो मौका फेरि आउला नआउला तर यि गुणहरु अबिस्मरनीय भएर हाम्रो सम्झनामा रहि रहनेछ ।

मलाई के लाग्छ भने, स्वागत र बिदाई कार्यक्रमको आयोजना गरेर औपचारिकता निभाउनु मात्र ठुलो कुरा होईन । हामीलाई गरिएको भब्य स्वागत र हामीले हाँसिखुशी गरेको बिदाईको अर्थ अबको हाम्रो सुमुधुर र गादा सम्बन्धबाट निर्धारण हुनुपर्दछ । तपाईंहरुले खुल्ला हृदयले गरेको स्वागत र हामीले सम्मानित तरिकाले दिएको बिदाईको अर्थ आउने दिनहरुमा झनै पुष्टि हुदै जानु पर्दछ । हाम्रो साईनो अहिलेको भन्दा पनि झाङिदै जानु पर्दछ र हाम्रो आत्मियताको गहिराई पनि त्यसैमा भर पर्नेछ । मैले, यो हाम्रो बिदाई सदा सदाको लागि साँच्चीकै बिदा नभै दियोस् भन्ने चाहन्छु ।

हाम्रो भेट हुनु र छुट्टीनु प्रकृतिको स्वभाविक प्रकृया हो तथा सधैं सँगै हुँदा मिल्न नसक्नु र टाढा भए पछी पछुटाउनु पनि मान्छेको स्वभाव नै हो । तीन बर्षको अवधिमा हामीबाट जान-अन्जानमा गल्ती भएको हुनसक्छ, त्यसका लागि हाम्रो ब्याचको सबै साथीहरुका तर्फबाट माफी माग्न चाहन्छु । हाम्रो कमी-कमजोरी र भुलहरुलाई बिर्सिएर मिठा मिठा रमाईला क्षणहरुलाई मात्र सम्झिदिनु हुनेछ भन्ने आशा गरेका छौ ।

मान्छेको जीवन एक निरन्तर यात्रा हो । यद्धपी, समय र आवश्यकता अनुसार फरक फरक उद्देश्य हुने गर्दछन् । तपाईंहरुले एउटा महत्वपूर्ण यात्रामा गन्तव्य चुम्न सफलता प्राप्त गर्नुभएको छ । पहिले आउने बेला थोरै ज्ञान, सानो परिधी र कम अनुभव थियो, अहिले जाने बेला ति सबै बदेका छन् । यस सुखद अबसरमा आजको कार्यक्रमलाई हामीले बधाई दिएको र अभिनन्दन गरेको पनि ठानेका छौ । एउटा उद्देश्यमा सफल हुनुको मतलब जीवनको पुरै यात्रा तुङिएको कदापी होईन । बरु यात्राको अर्को दोका खुलेको हो । भाबी दिनमा थप चुनौतिसँग जुध्ने कठिन समय आएको हो । कुनै एउटाको अन्त्य हुनु भनेको अर्कोको शुरुवात हुनु पनि हो । यसर्थ, हामी सबैले बुझ्नै पर्छ कि, आज हामीहरुले बिदाई मात्र नभएर उच्च प्रगती र सफलताको कामना गर्ने मौका पनि पाएका छौ । जीवनलाई पछ्याउनु भन्दा पनि आँफैले डोर्याउन सक्नु मुख्य कुरो हो । आफ्नो भबिश्यको साँचो आफुसँग राख्न सक्नु अर्को सक्षमता हो । हामीलाई तपाईंहरु प्रती पूर्ण विश्वाश छ कि, तपाईंहरु ति चुनौती सामना गर्न जुनसुकै कोणबाट पनि सक्षम हुनुहुन्छ । हामीले देख्न चाहन्छौ, तपाईहरुको अबिचलित पाईलाहरु नथाकेर शिखरतिर बदिरहुन् । हामीले सुन्न चाहन्छौ, तपाईहरु प्रत्येकको नाम इज्जत, प्रशँसा र प्रतिष्ठाले गुन्जिरहोस् । हामीले हेर्न चाहन्छौ, तपाईहरुको जीवनमा सधैंभरी जोश, उत्साह र उमंगले छाईरहोस् । हरेक क्षण हरेक पल कहिल्यै ननिभ्ने दियोको ज्योति धपक्क बलिरहोस् ।

हाम्रो प्रयास मात्रले आजको कार्यक्रम सफल हुन सम्भव थिएन । यसको लागि तपाईंहरुले पनि अहम भूमिका खेल्नुभएकोछ । कार्यक्रमलाई ब्यवस्थित, शान्त र सहज रुपमा सम्पन्न गर्न देखाउनु भएको सरलता र धैर्यताले हामीलाई झनै खुशी तुल्याएको छ । हामी तपाईंहरुको शालीनता एवम् भद्रपनको तारिफ र सम्मान गर्दछौ ।

अन्तमा, कुनै दिन उचित ठाउँमा फेरी हाम्रो भेट हुने नै छ भन्ने आशा राख्दै, मेरो ब्यग्तिगत र ब्याचका सम्पूर्ण साथीहरुको तर्फबाट तपाईंहरुको प्रगति र सफलताको कामना गर्न चाहन्छु । उज्ज्वल भबिश्यको पवित्र कामना गर्न चाहन्छु । सुन्दर नयाँ यात्रा थालनीमा धेरै धेरै शुभकामना दिन चाहन्छु ।
धन्यवाद ।
13 Dec, 09

पहिलो दिनको पहिलो च्याट

हाम्रो युनिभर्सिटी नयाँ ठाउँ फुयान्शामा सारीसके पछी रूममा नेटको सुबिधा थिएन । हिजो साँझबाट फेरी आफ्नै रूममा बसेर कम्प्युतरमा नेट चलाऊन पाउदा रमाइलो लागिरहेको छ । धेरै जना फेसबुक मित्रहरुले कता हराउनु भएको भनेर सोध्नु भयो । कसै कसैले फेरी यसरी बेपत्ता नहुन सल्लाह दिनुभयो । यस अबधीमा, संपर्कमा रहेका थुप्रै साथीहरुसँग निरन्तर संपर्कमा हुन नसक्दा अली टाढा पनि भईयो । भनेको समयमा ब्लग अपडेत गर्न, समाचार हेर्न र केही कुराहरु नेटमा खोज्न पनि अली अप्थ्यारो परिरहेको थियो । अब ति सबै समस्या नेटको आगमनमा स्वत: समाधान भएका छन ।

हिजो हाम्रो हस्पितल भिजित थियो । हस्पितलबाट पाँच बजेतिर होस्टेलमा फर्किदा नेट जोड्दै रहेछ । हामीले त आज मात्र आउछ होला भन्ने सोचिरहेका थियौ तर हिजो नै दियो । रात पर्न थालेकाले छिटो छिटो आइ.पि. एड्रेस लिएर आँफैले जोड्यौ । खाना खाएर राती एकछिन फेसबुकमा अन्लाईन बसेको थिएँ । स्कुलको सर श्याम पुन र रोल्पाली पत्रकार मनोज मगरसँग कुराकानी भयो । मनोज माओवादीहरुले भोली पाल्पामा घोषणा गर्न लागेको मगराँत स्वायत्व गणराज्य कार्यक्रमको लागि पाल्पा जानु लाग्नु भएको रहेछ । उहाँले पाल्पाबाट सिधै दाङ गएर विद्यार्थी सम्मेलनमा सहभागि जनाई रोल्पा घरसम्म नै पुग्ने योजना बनाउनु भएको रहेछ । जे होस्, उहाँले एक हप्ताको लागि काठमाडौं बाहिर बिताउने मनस्थितिका साथ आज काठमाडौं छाड्दै हुनु हुदोरहेछ ।

श्याम सरले एक महिना जती अघी "चन्द्र, म तिम्रो स्कुलको स्पोर्टस टिचर । याद छ ?" भनेर म्यासेजसँगै फेसबुकमा एड रिक्वस्ट पठाउनु भएको थियो । तर फेसबुक चलाऊन चाइनामा बन्देज गरिएकाले थाहा भएर पनि एक्सेप्त र रिप्लाई गर्न सकेको थिएन । हिजो बल्ल प्रोक्सी साईटबाट गएर उहाँको एड एक्सेप्त गरे । उहाँको पनि आज बिदा रहेछ, त्यसैले अन्लाईन आउनु भएको रहेछ । शुरुमा नै आफ्नो परिचय दिनुभयो । सम्झना छ कि छैन ? भनेर सोध्नुभयो । उहाँलाई मैले भुलिसके कि ! भन्ने लागेको रहेछ । मैले त झनै बिर्सिने कुरा नै थिएन । उहाँ आजकाल पढाउन छाडेर मकाउमा हुनु हुदोरहेछ । धेरै लामो कुरा गर्यौ, बिशेष गरी जिप्स होस्टेलमा सँगै बिताएका दिनहरुका बारे । उहाँ जिप्समा हुनेबेला स्वास्थ्य तथा शारिरिक शिक्षा पढाउनु हुन्थ्यो । उहाँ हाम्रो होस्टेल वार्डेन पनि हुनुहुन्थ्यो । उहाँले होस्टेल छाड्ने बेला मलाई निकै नरमाइलो लागेको थियो । " श्याम सर र हाम्रो भेट भईरहे पनि अब यही कोठामा यसरी कहिल्यै सँगै हुँदैनौ होला है !" होस्टेलमा उहाँको अन्तिम रात यही कुरा मैले साथीहरुसँग भनेको अझै याद छ । उहाँले हाम्रो भावना राम्ररी बुझ्न सक्नुहुन्थ्यो । उहाँले गल्ती गर्दा सजाय दिने र अशल विद्यार्थीलाई धेरै माया गर्ने गर्नुहुन्थ्यो । ६ र ७ कक्षाका दुई बर्ष एकै भान्छामा पाकेको खाने, एउटै रूममा सुत्ने, सँगै फुटबल खेल्ने गर्थ्यौ । कुरा गरुन्जेल म अझै पनि जिप्सको ६ कक्षामा नै पढिरहेको छु जस्तो लाग्यो । कृष्ण सर र धामी सरको हत्या भएको कुरा आउँदा दुबैलाई निकै भावुक बनायो । पहिले कृष्ण सरलाई भेट्ने निहुमा जिप्समा गैरहन्थे तर उहाँहरुको हत्या पश्चात बाध्यताले तीन चोटि मात्र गएकोछु । जब म जिप्सको गेट भित्रबाट छिर्छु, जताततै कृष्ण सरसँग बिताएका झल्कोहरुले पोल्न थाल्दछ । उहाँहरुसँग मेरो बालस्म्रिती जोडिएको र मेरो जीवनको केही अंश गाँसिएको हुनाले मैले चाहेर पनि बिर्सन सक्दैन । मैले उहाँहरुलाई बिर्सनु मेरो आफ्नै बाल्यकाल बिर्सनु हो र बाल्यकाल बिर्सनु आफ्नै जीवन बिर्सनु हो । उहाँहरुसँग मेरो बालस्म्रिती जोडिएको र मेरो जीवनको केही अंश गाँसिएको हुनाले मैले चाहेर पनि बिर्सन सक्दैन । उहाँले मेरी भतिजी मनिषाको बारे पनि सोध्नु भयो । मनिषा त्यतिखेर नर्सरीमा पढ्थिन् । उहाँलाई अझै पनि नाम याद रहेछ । उहाँले खुब माया गर्नुहुन्थ्यो । साँझ बिहान हातमुख धुन जाँदा आउँदा उनको हातमा समातेर अघी अघी हिंड्नु हुन्थ्यो ।

मैले स्कुलमा केही गल्ती गरेको भए माफ गर्न आग्रह गरें । उहाँले मैले कहिल्यै कुनै गल्ती नै नगरेको जवाफ फर्काउनु भयो । भबिश्यमा धेरै राम्रो गर्दै जान प्रोत्साहन दिनुभयो । मैले पनि उहाँले स्कुलमा सिकाएका साना साना लाग्ने कुराले अहिले धेरै सहयोग पुर्याइरहेको बताएँ । छुट्तिने बेलामा मलाई जती खुशी लागेको थियो, म भन्दा पनि उहाँ धेरै खुशी हुनुहुन्थ्यो । हाम्रो भेट नभएको भए पनि उहाँले हामीलाई धेरै सम्झने गरेको सुनाउनुभयो । उहाँले आजको हाम्रो भेटलाई संयोगले जुरेको भन्नुभयो तर मैले आत्मियताको लगनले जुराएको भने । १२ बजेतिर हामी फेरी कुनै दिन भेट्ने वाचा गर्दै बिदा भयौ ।

हामी लगभग २ घण्टा जती पुराना तिता मिठा तर रमाइला कुराहरु गरेर छुट्टीयौ । उहाँ जानु भयो तर मलाई आफ्नो बर्तमान स्विकार्न अली गाह्रो भयो । म भरखरसम्म त्यो चन्चले उमेरमा डुबिरहेको थिएँ । श्याम सर मेरो लागि सबै सम्झना हुनुहुन्थ्यो । मैले त्यतिखेरका सम्पूर्ण सर र म्याडमहरुलाई सम्झिएँ । प्रिन्सिपल एल.बि. सर, नवल सर, कृष्ण सर, धामी सर, डि.बि. सर, श्रिधर सर, एम.बि. सर, पुर्ण सर, लामा सर, अम्बिका म्याडम, अर्चना मिस, मोहन सर, दुर्गा सर, क्रिष्णा म्याडम, प्रदिप सर, रमन सर, पुनित सर, कैलाश सर, सन्जिव सर, मान सिंह सर, .... सम्झिएँ, राजेन्द्र दाई र लक्ष्मण दाईलाई पनि । भरत दाई, भिम दाई लगायत भान्छाका अरु दाई दिदिहरु, लक्ष्मी दिदी र अन्य आया दिदिहरु । पसलका मोटे बाजे र बज्यै । झलझली याद आयो शुरुको जिप्स । जहाँ, न ब्यबस्थित होस्टेल थियो, न बगैंचा । न किचेन थियो, न त टोइलेट । न बिदामा टि.भी. हेर्न पायौ, न समयमा खान नै । र पनि हामी सन्तुष्त थियौ, एकदम खुशी थियौ । त्यतिखेर थियो त, उजाड डाँडामा तीन तले एउटा लामो स्कुल भवन । भवन अगाडि खुल्ला चौर । हामी सबै त्यसैमा रमाई रमाई कहिले फुटबल त, कहिले क्रिकेत खेल्थ्यौ । कहिले दौड बाजी मार्थ्यौ त, कहिले लुकामारी खेल्थ्यौ । याद आए, बिहान हुस्सुका बिच मार्शल आर्ट्स सिकेका जाडो यामहरु र गर्मीमा कतुवा खोलामा नुहाएका रमाइला साँझहरु । एक एक गरी सम्झे, त्यतिखेर नर्सरी, के.जी. मा पढिरहेका भाईबहिनिहरु देखी लिएर मेरो क्लासका साथीहरु सबैलाई । हाम्रो भेट नभए पनि नजानिदो गरी हाम्रो आत्मा जिप्सले एकै मालामा ऊनिदिएको छ । हामीले जिप्सका शुरुका दिनहरु देखेका छौ, भोगेका छौ । जिप्ससँग लिनुदिनु केही नभए पनि हाम्रो नचुदिने साईनो गाँसिएको छ । मातो खनेर फुल रोपेका थियौ, साना साना रुखका बिरुवामा पानी चारेका थियौ । आज ति सबै पक्कै पनि बदेका छन । हामीले हेर्दा हेर्दै बनेका अनगिन्ती चिज छन, हामीलाई ति सबैको माया लाग्छ । यस अर्थमा, हामी जिप्सका आधार हौ । हामी जिप्सका सन्तान हौ । जिप्सलाई बामे सर्न र बोल्न सिकाउने सुशारे पनि हौ । जिप्सका अशली साक्षी पनि हौ । यसर्थ, जिप्ससँग हाम्रो अगाध माया छ । जिप्सको सम्बन्ध हामीसँग छ । हाम्रो सम्बन्ध एक अर्कासँग छ । जुन सम्बन्ध , कसैले चाहेर पनि भुल्न त्यती सजिलो छैन ।
16 Dec, 09

एउटै जवाफ देउ मलाई

मैले धेरै आश गरे कि,
तिमीले निराश नै पार्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले बदी बिश्वास गरे कि,
तिमीले नै बिश्वास तोद्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले अर्कै सुनें कि,
तिमीले झूठो नै बोल्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले उल्तो सोचें कि,
तिमीले त्यसरी नै भन्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले चिन्न छाडें कि,
तिमीले नै भाउ खायौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले गल्ति गरें कि,
तिमीले नै खेल खेल्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले कम बुझें कि,
तिमीले नबुझिने नै भन्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले फरक पाएँ कि,
तिमीले नै काँचुली फेर्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले छली देखें कि,
तिमीले छल नै गर्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले टादा देखें कि,
तिमीले नै पराई देख्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले धेरै मागे कि,
तिमीले थोरै नै दियौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मलाई बदी नै दुख्यो कि,
तिमीले दुख्ने नै दियौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

मैले धेरै सम्झें कि,
तिमीले चाडै नै भुल्यौ
एउटै जवाफ देउ मलाई ।

अब एउटै जवाफ देउ मलाई
आज एउटै जवाफ देउ मलाई ।
30 Nov, 09

ऊ

गाउँ बदल्छु भन्ने ऊ
आज शहर पस्यो
न्याय गर्छु भन्ने ऊ
नबोलिकन बस्यो ।

मुक्ति कि मृत्‍यु भन्ने ऊ
कायरसँग झुक्यो
सबैको लागि बोल्ने ऊ
भुस्याहा कुकुर झै भुक्यो ।

एकै बर्ग भन्ने ऊ
धनी बन्ने सोच्यो
समाज फेर्छु भन्ने ऊ
आफ्नै जीवन रोज्यो ।

अरुको लागि रुने ऊ
आज आँफैले घोच्यो
सधैं साथै भन्ने ऊ
अहिले भित्रै लुक्यो ।

स्वतन्त्रता माग्ने ऊ
छिनमै मन फेर्यो
संसार जित्छु भन्ने ऊ
आज आँफैसँग हार्यो ।

जन आस्था मान्ने ऊ
सजिलै कुर्चिमा दोग्यो
अधिकार दिन्छु भन्ने ऊ
उसैले पो खोस्यो ।
29 Nov,09

ए ! देशद्रोहीहरु

ए ! देश लुट्नेहरु
ए ! देश भुट्नेहरु
ए ! देश चुस्नेहरु

मेरो पौरखले देश बाँच्नेछ
तिम्रो अहमले देश पिर्नेछ
मेरो आयुमा देश जित्नेछ
तिम्रो आयुमा देश हार्नेछ ।

म स्वदेश सिँगार्ने सपना बुन्छु
तिमी बिदेशको कल्पना गर्छौ
म देशलाई शीर चदाउने भन्छु
तिमी देशकै शीर काट्ने भन्छौ ।

म आफुलाई देशको सम्पत्ति ठान्छु
तिमी आँफैलाई देशको मालिक ठान्छौ
म आफुलाई देशको सन्तान मान्छु
तिमी आँफैलाई देशको पिता मान्छौ ।

म सगरमाथा अली झुकेको देख्छु
तिमी आफ्नो छाती बदेको देख्छौ
म बुद्धम शरणम गच्छामी भन्छु
तिमी प्रभु शरणम गच्छामी भन्छौ ।

म देशलाई ज्यानको भेटी दिन्छु
तिमी सर्वस्व आफुलाई सोच्छौ
म देश हाम्रो हो भन्छु
तिमी देश मेरो पो भन्छौ ।

तिमी ईतिहासलाई कुल्चन्छौ
म ईतिहासलाई साक्षी राख्छु
तिमी आज मात्र जिउने भन्छौ
म भोलिको लागि जिउने भन्छु ।

म मेरो प्राणमा देश बाचोस् भन्छु
तिमी देशको प्राणमा बाँच्छु भन्छौ
म बलिदान देशलाई चदाउने भन्छु
तिमी देशको बलि आँफैलाई माग्छौ ।

म कानुन पालना गरौ भन्छु
तिमी कानुन तोड्दै हिद्छौ
म समृद्धशाली देश बनाउने सोच्छु
तिमी आफैलाई सम्पन्न पार्छौ ।

म सबैलाई चेतना भर्न खोज्छु
तिमी मेरो कमजोरी ठान्छौ
मेरो धैर्यताको बाध फुट्नेछ भन्छु
तिमी दिवास्वप्न मात्र मान्छौ ।

ए ! मातो बेच्नेहरु
ए ! नदी बेच्नेहरु
खबरदार ! राष्ट्रघातीहरु
म जिउदै छु ,
तिम्रो पाइला पाइला पछ्याइरहेको छु
अब एक एक मुल्य चुकाउनु पर्नेछ ।

ए ! आफ्नै मातृभूमीलाई निसंकोच थुक्नेहरु
ए ! आमालाई निर्लज्ज बलात्कार गर्नेहरु
ए ! सिमा मिच्न मौन अनुमती दिनेहरु
तिम्रो जीवन र मेरो जीवनमा
आगो पानी झै फरक छ
तिम्रो मरण र मेरो मरणमा पनि
धर्ती पातल झै फरक हुनेछ ।
तिम्रो मृत्‍युमा देशभरी
अत्तहासपूर्ण हाँसो गुन्जिनेछ
एउटा मृत्‍यु उत्सव मनाइनेछ
दु:खद ईतिहास सकिनेछ ।
मेरो अन्त्यमा देशभरी
भावपूर्ण सलामी चदाइनेछ
सुखद ईतिहास लेखिनेछ ।

ए ! देश लुट्नेहरु
ए ! देश भुट्नेहरु
ए ! देश चुस्नेहरु
तिम्रो अहमले देश पिर्नेछ
तिम्रो आयुमा देश हार्नेछ
मेरो पौरखले देश बाँच्नेछ
मेरो आयुमा देश जित्नेछ ।
28 Nov, 09

मेरो खबरदारी

एका बिहानै चिल घुम्न थाल्यो
चल्लाहरु डोकामा टोर कान्छा
साँझ साँझै बाघ घुर्न थाल्यो
बाख्राभेडा भित्र हुल कान्छा
दिउसै चोर लाग्न थाल्यो
'गर्लो' राम्ररी अड्काउ कान्छा
बाँदरले बाली नाश गर्न थाल्यो
बलियो बार लगाउ कान्छा
आफ्नैले जग्गा मिच्न थाले
खबरदारी गर कान्छा ।

झलझली सम्झिरहेछु
पुजनीय बुवा-आमा र
आदरनीय दाजुदिदिका
यि आदेश र आज्ञाहरु
तर म 'नोस्ताल्जिक' भएर होईन ।।

हिमालको यार्चा र पाँचऔंले
निर्बाध पल्लोपट्टि पुग्दा
पहाडमा दकमक्क फुलेको गुराँश
लज्जाबोधले ओइलिएर झर्यो
तराइमा लतरम्म फलेको मेवा
अपमानले कुहिएर सुक्यो
तर म नतमस्तक भएर
गमक्क परेर चुपचाप हेरिरहेँ
कहिल्यै सन्ताप गरिन
पिरले शोकमा डुबिन
कसैको मर्म सुनिन
बुझ्न पनि खोजिन
बुझ्दा पनि बुझिन ।।।

छर-छिमेकी राख्नु पर्छ
चाहिन्छन्, मर्दा पर्दामा
समाज यही भन्छ
ईतिहास सहि हुन्छ, साक्षी हुन्छ
दर्शन यही भन्छ
तर, आज
तर आज सुन्दैछु, बुझ्दैछु
ईतिहास नै बङ्याउने दुस्साहस गरिदैछ
साक्षी ईतिहासलाई नै
मुकदर्शक बनाइदैछ
सत्य ईतिहासमा नै
गलत भ्रम पारीइदैछ
ईतिहासको विश्वाश प्रती नै
चरम घाट गरिदैछ
तसर्थ,
ईतिहाससँग जोडिएको
मेरो प्यारो अस्तित्व बचाउन
सम्झिरहेछु ति आदेश र आज्ञाहरु
बदी नोस्ताल्जिक भएर हुँदै होइन
चेतना आएको छ अब त
मेरो देश, म अनि मात्र मेरो सम्पत्ति
ज्ञान भएको छ अब त
मेरो ईतिहास, मेरो माटो अनि मात्र मेरो पहिचान
किन कि,
मेरो देश रुदा
मेरै आसुँ झर्छ
नेपाली अस्तित्व र स्वाभिमान हराउदा
म स्वयम हराउँछु
मेरो माटो चोरीइदा
स्वयम म पनि चोरिन्छु

त्यसैले,
म नोस्ताल्जिक भएर
भावनामा एकोहोरो बहेर
मेरो बुवा-आमा र दाजु-दिदिहरुको
उपदेश र आशिषहरु
सम्झिरहेको हुँदै होईन
बरु, म त अब
आदेश र आज्ञा ठानेर
चुनौती झेल्न चाहन्छु
प्रतिकार गर्न चाहन्छु
खबरदारी गर्न चाहन्छु
तिनै बीश्वासघाटी छिमेकीसँग
तिनी जल्लाद, हेपाहा, पाखण्डी, अबसरवादी,
सामन्त, बिस्तारवादी पिलन्धरेसँग
नेपाली आत्मा चिन्न नसक्ने
काला दिलका ति काला मान्छेसँग ।।

खबरदारी गर्न उठौं

शोषनबाट मुक्ति पाउन, मुठ्ठी कसेर उठौं ।
बलिदानको रक्षा गर्न, खबरदारी गर्न उठौं ।

एक नाङ्लो अन्न पाउन, लुगा सिउने कटुवाल बाजे
‘खल’ उठाउन जीवन भरी, फलाम ठोक्ने सुनार बुवा
लोकतन्त्र आईसक्यो, स्वतन्त्र जीवन बाँचौ ।
संबिधानसभा भईसक्यो, न्याय खोज्न हिंडौ ।

जन्मजात मान्छे हुन, ठगिएका दलितहरु
देशको कुना काप्चा, चेपिएका अपहेलितहरु
गरीब भोका नाँगा सारा, अधिकार लिन जुटौ ।
शोषित-पीडित जनता सबै, एकजुट भई उठौं ।

शाहुको तमसुक च्यात्न, कमैया बस्नेहरु
पुष्टौ पुष्टा अशिक्षित, बेरोजगार मान्छेहरु
जाली ऋनमा प्राण फाल्ने, मजदुरहरु जागौं ।
श्रम गरी आधा खाने, किसानहरु बिउझौं ।

जमिन्दार मुखियाको, अत्याचारसँग जुध्नुपर्छ
नेताको मिठो भाषन, स्वार्थी बिचार बुझ्नुपर्छ
परिवर्तनलाई बचाउन, सचेत पाईला चालौं ।
संबिधानमा समान हुन, नागरिक आवाज बोलौं ।

शोषनबाट मुक्ति पाउन, मुठ्ठी कसेर उठौं ।
बलिदानको रक्षा गर्न, खबरदारी गर्न उठौं ।
05 Nov,’09

शब्द धुन

संगीतको धुन
सुरिलो भजन
कलाको दुरुपयोग ।

क्रान्तिकारी नारा
अस्पष्त भिजन
अराजक प्रब्रिती ।

मिठो कबिता
चाप्लुसी गुणगान
शब्दको अनादर ।

न्यायको फैसला
कुतर्क बहस
कानूनी नौटन्की ।

नेताको जय
जनता पराजित
चेतनाको नापतौलो ।

भँगेरा बोली
कछुवा गती
बिकासको रुप ।

जल धनी
प्यासले मृत्‍यु
काकाकुलको हर्ष ।

प्राणको मुल्य
पैसाले राहत
गोहिको आसुँ ।

पशुको जन्तु
हिन्स्रक बानी
राक्षस मान्छे ।

अपुग बजेट
सम्पन्न अगुवा
भ्रश्त राजनेता ।

भिखारीलाई दया
गर्भवती भत्ता
ब्यापारी सांसद् ।

जनताको मुक्ति
मुसालाई दुलो
स्यालको दाउ ।

एक्लो मानवसागर
एकताको सन्देश
भ्रमको खेती ।

हातमा छुरी
रगतको होली
विश्वासिलो शान्ती दुत ।

रसिलो फूल
माहुरीलाई अमन
नेपालीको खुशी ।

मृत्‍युको खबर
अभावको जीवन
कर्णप्रिय गीत ।
09 Nov,09

हिप्पोक्रेट्सको नाउँमा

खोपीका देउता पुज्न भन्दै  

जबर्जस्ती साईत जुराएर पनि   

दक्षिणा र भेटीको थैली पोखाउदै     

भाग्य छोप्छन, मेरा मान्छेहरु ।

म भने आँफैले आफ्नो उद्देश्य रोज्दै   

भबिश्यको एउटा शपथ खाँदैछु ।

हिप्पोक्रेट्स!

सिङो जीवन अर्पण गर्दैछु   

म तिम्रै बाटो पछ्याउदैछु 

मेरो यो अठोट भो!

तर आजभोलि

देखिरहेको छु अचम्म लाग्दा द्रिश्यहरु

सुनिरहेको छु अपत्यारिला कोलाहलहरु

हिप्पोक्रेट्स!

अब लिउन् कि नलिउन् अरुले पनि 

मैले झै शपथ तिम्रो नाउँमा!?

दीन दुखीको सेवक बन्ने संस्कार तोड्दै

इर्श्या र जलनको 'इगो' जन्माएर

आफ्नै ज्ञान र सिपको अहमताले थिचिन्छन 

उदारताको कन्जुस्याइमा रुमलिरहन्छन

हिप्पोक्रेट्स!

के गरुन्, के नगरुन्

खाउन् कि नखाउन् अरुले नि

तिम्रो नाउँमा एउटा झुटो शपथ।?

पेशाको धर्म र मर्मलाई चिता बनाइ  

अनैतीकताको दागबत्तीले जलाइरहेछन  

क्षणिक न्यानोपनले लट्ठिएर

मिठो निन्द्रा निदाउने स्वार्थमा

तछाड र मछाड गरिरहेछन

इमान र विश्वाश बिर्सेंर    

गोजी छामेर रोगको निदान हुँदैछ  

हिप्पोक्रेट्स!

मानव सेवामा ब्यापार गर्नकै लागि 

लिउन् कि नलिउन् अरुले पनि 

तिम्रो नाउँमा एउटा झुटा शपथ!?

सुगम आफ्नो, दुर्गम पराई

धनीको थप आयु, गरीबको मराई

सिमा वारी, सिमा पारी

यि सब छुट्याइन्छ भने

भगवानसँग उदास रोगीहरु 

स्टेथेस्कोपको इन्फेक्सनले

मानव शरणमा झनै पिडा बिसाउदैछ

हिप्पोक्रेट्स!

तिमी स्वयम कठघरामा छौ

मैले नि खाएकै हुनेछु

तिम्रो नाउँमा एउटा खोक्रो शपथ ।

मेरो द्रिड संकल्पलाई

कसैले भुल सोच्दा हुन  

मेरो जिन्दगीको सपनालाई 

कसैले नौटंकी भन्दा हुन

तर यो मेरो रोजाइ हो ।  

जे देखिरहेकोछु ति सबै

भ्रम नै भ्रमको गल्ती हो

पवित्र सेवा नै एक सत्य हो

हिप्पोक्रट्स! तिम्रो नाउँमा

यो मेरो द्रिड अठोट हो

यो मेरो चोखो कसम हो

यो मेरो समर्पणको शपथ हो

यो मैले लिनै पर्ने जीवन-शपथ हो ।

27 Oct 09

शान्डोङ, चाइना 

बुद्धको देशमा अब

बुद्धको देशमा अब, युद्ध हुनुहुन्न ।
चार जात छत्तिस बर्ण, कोही रुनुहुन्न ।

बुवा आमा मारिएर, टुहुरा छन छोराछोरी
रुदै रुदै बाँचिरा'छन्, सहाराहिन बुदाबुदी
बिधुवाको आसुँ अब, झर्न दिनु हुन्न
एउटै घरमा रुने-हाँस्ने, हामी गर्नु हुन्न ।

बन्दुकको आवाज रोकौं, बारुदको गन्ध
त्यागौ हामी हत्याहिंसा, छाडौं नेपाल बन्द
युवाहरुको रगत अब, बग्न दिनु हुन्न
बलिरहेको दियो अब, निभ्न दिनु हुन्न ।।

हिमाल पहाड तराई हाम्रो, साझा अस्तित्व हो
संसारको शिर हाम्रो, पौरख र स्वाभिमानको
प्रगतिको बाटो अब, आँफै रोक्नु हुन्न
सृजनाको माटो अब, खेर फाल्नु हुन्न ।।।

बुद्धको देशमा अब, युद्ध हुनुहुन्न ।
चार जात छत्तिस बर्ण, कोही रुनुहुन्न ।
21 Oct,’09

पुर्खे सुनारकी आमा

गलेर लखतरान पाइलाहरु सार्दै 

चकमन्न अध्यारो रातमा जबर्जस्त 

झरी, पहिरो र चट्याङको वेपरवाह 

खोला तर्दै, पहाड छिचोल्दै 

क्षितिज पछ्याएर गन्तब्य हिडेको म यात्रु 

अकस्मात अनकन्तार डाँडोमा पुगेछु ।

भोक, प्यास र थकानले आहत म

आफ्नै ठानेर सानो झुपडीमा पस्छु

एक छेउ छाप्रो भट्किसकेछ

अर्को छेउमा टुक्रुक्क बसेकी छिन्

कतै देखेदेखे भेटेभेटे जस्तो लाग्ने

निस्सहाय एउटी बुदी आईमाई ।

निधारका छाला झन् खुम्च्याउदै 

घोरिएर एकोहोरो हेरिरहिन् 

म चुपचाप उनकै शरणमा छु 

भत्किदै-पुरिदै झुपडी 

बादी र पहिरोमा विलीन हुदैथ्यो 

तर निर्धक्क बसिरहेछिन् बुदी आमै

बाहिर निस्कने मेरो आग्रहलाई टारेर भनिन् 

`म पुर्खे सुनारकी अभागी आमा´

अनि पल्लो डाँडो देखाउदै ब्यंग गरिन् 

"बाबु! बाटो बिराएर आयौ कि!  

तिमी पुग्नु पर्ने त उ पारी पो होइन र !?"

म झल्यास्स ब्युझिन्छु   

धन्य! फगत सपना पो रहेछ ।

म सानै थिएँ

गाउँमा एउटा सनसनी मच्चियो

निर्दल कि बहुदल?

गाउँमा अर्को सनसनी मच्चियो

मोटो 'मशाल' कि पातलो 'मसाल'?

गाउँमा फेरि सनसनी मच्चियो

कांग्रेस कि कम्युनिष्ट?

अर्को झनै त्रासद महासनसनी फैलियो

पुर्खे सुनारको हत्या भयो ।

भन्नेले त भन्छन् 

टिका मेलाको झडपमा सोझो मान्छे पर्‍यो रे!

कसै-कसैले भन्छन्

लखेत्दै गर्दा भिरबाट आँफै हामफाल्यो रे!

कसैले भन्छन्

हातखुट्टा बाधेर छाँगोबाट खसाएको रे!  

कोही-कोहिले भन्छन् 

आफ्नै देश बिरुद्ध बोल्ने देशद्रोही मर्यो रे!

गाइगुई सुनियो 

जनताको मुक्ति चाहने योद्धाको सहादत भयो रे!  

भन्नेले जेसुकै भने पनि

अन्तत: पुर्खे सुनारको मृत्युु भएकै रहेछ । 

अझै सम्झिन्छु 

एक्लो छोरा पुर्खेकी एक्ली आमा

छोरा गुमाएको पिडामा छट्पटिदै

गाउँभरी बिलौना गर्दै तड्पिरहेकी

छोरा छिन्नेलाई आफ्नै प्राण लिन चुनौती दिदै हिडेकी 

अनौठो लाग्ने एक अग्लि दुब्ली पातली

बेदनामा मर्माहत अधबैसे आईमाई

मैले चिनेकी बिर्सू कमेनी 

अर्थात् पुर्खे सुनारकी आमा ।

कसैबाट सुनिछिन् शायद 

न्याय त सदरमुकाममा पाईन्छ रे भन्दै 

रगतले लट्पटिएको छोराको कपडाहरु हालेर 

धागो झोलामा बोकेर लिबाङ बजार पुगिछिन्

भावबिह्वल आमाले किटेरै भनिन् रे  

छोरा पुर्खेको हत्याराहरुको सर्जिमन दिइन् रे 

सम्माननीय न्यायाधीश मुसुमुसु हाँस्नुभएछ 

बर्षौ बित्यो तर सुनुवाई भएन 

बिचरी! बिक्षिप्त आमा 

सुकिलामुकिलाको न्यायालयमा 

पुत्रशोकको असह्य कसुर भोगिरहिन् 

कठै नि! न्याय त आँफै 

राजधानी र सदरमुकामको कठघरामा बन्दी रहेछ ।

कुन गल्तिको सजायमा मारियो पुर्खे?

कसको मुक्तिको लागि मरेको हो पुर्खे?

कस्ले मारेछ? किन मरेछ?

जन्मेर अकाल बैसमै मरेको 

आमाकी प्यारो छोरा पुर्खे ! 

दुखिनीले मर्म सुन्ने कोही भेटिनन् 

अनि बर्बराउदै गाउँ ओहोरदोहोर गर्दै 

आफ्नै भाग्यलाई सोध्थिन् प्रश्नैप्रश्नहरु 

उजुरी गर्थिन्, बहस गर्थिन् 

फैसला गर्थिन्, न्याय पाउथिन् 

जीवित पार्थिन् निर्दोष पुर्खेलाई

बेस्कन अङालो मार्थिन् अनि मुस्काउथिन् 

कसैले नसुने पनि

बोलिरहन्थिन् 

कसैले नदेखे पनि

हेरिरहन्थिन् 

मनभरिका कुराहरू सोधिरहन्थिन्  

अर्ध होशमै बिचरी! बिर्सू कमेनी  

अर्थात् पुर्खे सुनारकी आमा ।

के पुर्खे मारिनैपर्ने देशद्रोही नै थियो?

के पुर्खे देशभक्तहरुको अगुवा नै थियो?

पुर्खे निर्दलको थियो कि बहुदल?

पुर्खे कांग्रेस पक्ष कि कम्युनिष्ट?

पुर्खेले मृत्‍युलाई जित्यो वा हार्यो?  

आखिर पुर्खेलाई किन मारियो? 

जान्न र सुन्न चाहन्छिन् आमा 

शायद यही सोध्न मन छ छोरालाई भेटेर 

र पोख्नुछ मनभरिको बेदना

यसरी नै बाँचिरहेछिन् आशैआशमा 

बिरानो भइ सबैको माझमा 

बिचरी!

उनै, बिर्सू कमेनी अर्थात् पुर्खे सुनारकी आमा

सहिद पुर्खे सुनारकी आमा । 

०१ कार्तिक २०६६ 

18th Oct, 2009

शान्दोङ, चाइना 

बधाई, बाध्यता र बक्सिस

प्यारी भान्जी!

बधाई छ तिमीलाई

सफल भएर पनि उत्कृष्ट भएछ्यौ

यतिबेला त हामी

संगै बसेर खुशीयाली मनाइरहनु पर्ने हो

इष्टमित्रको लागि

भोजभतेर आयोजना गर्नु पर्ने हो ।

दु:खको कुरा

तिम्रो लागि मैले केही गर्न सकिनँ

तिम्रो सहपाठिले

देश बिदेश सयर गर्न गए होलान्

महँगा बस्तु उपहार पाए होलान्

तर मैले,

तिम्रो हातमा केही ठम्याउन सकिनँ ।

अझै त्यो भन्दा दु:खको कुरा त,

तिम्रो अस्वस्थ्यताको वाबजुद

हामीलाई स्वस्थ परिणाम दिएकाछौ

म धेरै टादा छु

निकै खुशी छु,

र पनि,

तिम्रो अथक परिश्रमको

तिम्रै सामु तारिफ गर्न पाइनँ

तिम्रो सफलतामा एक धाप मार्न पाइनँ ।।

झनै दु:खको कुरा त,

तिम्रै लागि भनेर

एउटा बाटो पनि सम्याउन सकिनँ

सहि र गलत दिशा चिनाउन पनि सकिनँ ।।।

क्षमा गर भान्जी!

म आँफ्नै बाटो खोज्दै गर्दा

आफ्नै भबिश्य सोच्दै गर्दा

तिमीलाई बेलैमा हिंड्न सिकाउन भ्याएन

आँफै अल्मलिउला र बिराउला भन्ने डरले

म मेरै मात्र गन्तब्य पछ्याउदै थिएँ ।

भन्न नहुने तर भन्नै पर्ने भान्जी

हामी त हाम्रो माटो चिन्नलाई 

आफ्नै बाटो खोज्न र लक्ष्य भेट्नलाई

एक तमासले हिंडेर नहुदोरैछ

लगातार कुदिरहनु पर्दो रहेछ

नथाकेर, नआत्तेर, नहारेर,

कठोर यात्रामा होमिरहनु पर्दो रहेछ

न जंगली बाघ-भालुसम्म

हाम्रो पहुच छ

न झाडीका सर्प-बिच्छी जस्तै

हाम्रो बिष नै छ

न त काँडे झारहरुको कपटी ईशाराहरु

बुझ्न सक्ने ज्ञान छ

न त अधेरीमा साथ दिनलाई

छेउमा भरपर्दो कोही नै हुन्छ

तसर्थ भान्जी,

तिनै अप्ठ्यारासँग लड्दै-भिड्दै गर्दा

तिम्रो यात्रा सहज बनाउन चुकेछु ।

मेरी भान्जी!

तिमीलाई मेरो लाख-लाख आशिर्वाद छ

बलियो आत्मविश्वाश लिएर आउ

आई पर्ने ति बाधाहरु सँग

छलिदै, जुद्धै, होसियार हुँदै

ति यावत ब्यबधानहरु बिरुद्ध

सामना गर्दै, जित्दै, बद्ढै

हिमाल, पहाड चड्ने आँट र

तराइका फाँट छिचोल्ने यात्रा थाल

यात्रा सकुशल पुरा गर्न

सके जतिको मेरो साथ रहनेछ तिमीलाई

हामीले भाबी पुस्टाको लागि

सुन्दर र दुरदर्शी लक्ष्य तय गर्दिनुछ

कठिन तर जोखिमरहित मार्ग देखाइदिनुछ

अनि मात्र

आफ्नो बाटो खोज्दै,रोज्दै

अल्मलिदै र भौतारिदै हिंड्नु पर्ने छैन

आफ्नो भबिश्यको लागि कोही पनि

आँफै अन्जान हुनु पर्ने छैन ।

आज म तिमीलाई

एउटा अध्यायको समाप्ती संगै

अर्को नयाँ शुरुवातको उपलक्ष्यमा

अन्तरात्मादेखी बधाई दिन चाहन्छु

मुटुभरिको आशिर्वाद दिन चाहन्छु

तिम्रो लगन र परिश्रमको

मुक्तकन्ठले कदर गर्न चाहन्छु

अझै नयाँ उचाइका लक्ष्य प्राप्तिको

मनभरिको आशिष दिन चाहन्छु

सधैं सफलताको शिखर चुमिरहने

शब्द उपहार दिन चाहन्छु

मदर टेरेसा झै बन्ने तिम्रो आकांक्षा

अझै फुलेको हेर्न चाहन्छु

तिम्रो भबिश्यको

सधैं-सधैं उज्ज्वल कामना गर्न चाहन्छु ।।

july,09

(मुटुको सघन शल्यक्रिया पश्चात पनि एस.एल.सी. मा उत्कृष्ट नम्बर लिउन सफल भान्जी कर्मिता पुन प्रति समर्पित )

बुवा, पेन्सिन र ज्याकेत

बुवा आर्मी जीवनबाट कती सालमा पेन्सन आउनुभयो, त्यो त ठ्याक्क थाहा भएन तर बुवा पेन्सिन आउँदा म यस्तै तीन बर्ष जतीको हुदो हुँ । बुवाले खक्चड र भरियाहरुलाई भारी बोकाएर ल्याउनु भएको भने याद छ । पछी पछी बुवाले भन्नु हुन्थ्यो, म भरियाहरुको अगाडि हातमा चकलेट र भेली उचालेर एक खुट्टे उफ्रिदै बाहिर भित्र दगुर्थें रे । भरियाहरु रमाइलो मानी मानी भन्थे रे," मगरका छोराहरु यती सानै उमेरमा यस्तो फुर्तिलो हुन्छन् र पो लाहुरे हुन सक्छन । हाम्रा बच्चाहरु त यस्तो उमेरमा पिठ्युमा बोकेर गाउँ पो दुलाउनुपर्छ ।"

बुवा छुट्टीमा घर आउनु भएको याद छैन, सानै उमेर भएर सम्झन नसकेको होला । के-के ल्याउनुहुन्थ्यो र मलाई के-के ल्याइदिनुहुन्थ्यो भन्ने त झन याद हुने कुरै भएन । पेन्सिन आउँदा भने घर आउनु भएको अली अली सम्झना छ तर के के ल्याइदिनु भयो भन्ने चाँही याद भएन । आमा र दिदीले भन्नुहुन्थ्यो, बुवाले मलाई एउटा ज्याकेट ल्याइदिनुभएको थियो रे । कुमदेखी पाखुरी हुँदै नाडीसम्म तीन ओटा सेतो दर्सो भएको मेरो एउटा ज्याकेट थियो । त्यो ज्याकेट गादा निलो रङको थियो । अली ठुलो र चेत हुने भएपछी बुवाले पेन्सिन आउँदा ल्याइदिनु भएको ज्याकेट त्यही हो भनेर बल्ल थाहा पाएँ । मैले केही हिउँद त्यही ज्याकेटले कताएँ, त्यती नै बर्षात पनि शायद । दुबै कुहिनोमा दुलो परेको थियो । त्यही अलिकती मात्र फरक, दाँया कुहिनामा अली धेरै च्यातिएको तर बाँयामा अली कम । खै ! मैले कहिले देखिन् लगाउन छाडेछु, आँफै छाडेको हुँ कि अरु कसैले भनेर । दिदीले नलगाउन भनेर फुकालिदिनुहुन्थ्यो तर म फेरी लगाइहाल्थें । मन परेर हो या बानी परेर हो । पछी जाडोमा गाईहरु हुलेको भुई तलाको दुलोमा देखेको थिएँ । आमाले गाईहरुलाई चिसो हावा पस्छ भनेर दुलो बुझ्दिनु भएको होला । त्यसपछी कता गयो थाहा भएन, देख्न पनि देखिन । त्यसपछी पेन्सन बुझ्न जाने बेला बुवा र आमा सधैं सँगै घोराही जानु हुन्थ्यो । प्राय: ६/७ दिनमा फर्किनु हुन्थ्यो । फर्केर नआउँदा सम्म दिदी र म साँझ बिहान ‘आरन’बाट तलतिर हेर्दै बाटो कुरेर बस्थ्यौ । हुन त धेरै चिज मगाउथ्यौ, सबै नआए पनि केही न केही चाँही सबैलाई सधैं नै ल्याइदिनु हुन्थ्यो ।

बुवा अक्टोबर ३ मा बिरामी पर्नुभयो । अक्टोबर २२ का दिन काठमाडौंको बि. एन्ड बि. हस्पितलमा अप्रेसन भयो । काठमाडौंमा धेरै बस्न नै मान्नु भएनछ । पेन्सन काठमाडौंमा नै बुझ्दा पनि हुन्छ भन्दा पनि मान्नु भएनछ । दुई महिना जती बसेर पेन्सिन बुझ्नु पर्छ भनेर दाङ जानुभयो । केही समय दाङमा बस्नु भयो । आफ्नो पेन्सिन बुझ्नुभयो र औषधी लिएर रोल्पा जानुभयो । रोल्पाबाट बुटवलमा चेक अप गर्न आउनुभयो । डा. नआएकोले दाङ फर्किनु भयो । केही हप्ता पछी बुटवलमै गएर डा. सँग चेक गराउनु भयो । पेन्सिन बुझ्ने समय अप्रिल अन्तिम तिर रहेछ । अब ओहोरदोहोर गर्न झन्झत हुने भएकाले एकैचोटि पेन्सिन बुझेर रोल्पा जाने सल्लाह गर्नु भएछ । रोल्पाको आफ्नो बनपाखा हेर्ने र इष्तमित्र भेट्ने चाहना हुँदा हुँदै पनि पेन्सिनको काम सकाएर जाने नै भन्नुभएछ । तर पेन्सिन समयको लगभग एक महिना अगाडिबाट बिरामीले च्यापेर लिएछ । अन्तत: अप्रिल २ का दिन सधैं सधैंका लागि चिर निन्द्रामा जानुभयो ।

सबै परिवार हर्मेशा जुत्न नसके पनि बुवाको दु:खद निधन पछी भने सबैजना घरमा जम्मा भयौ । बुवाको काजकृया चैत्र २८ गत्ते सकायौ । संबिधानसभा उपचुनावको दिन थियो त्यो । त्यसपछी आमा, सानीआमा, जेठा दाजु र म लिबाङ गएर प्रशासन कार्यालयमा आबश्यक कागजात बनाउन गयौ तर प्रमुख जिल्ला अधिकारी घर बिदामा गएकाले सि. डि. ओ. को सिग्नेचर बाहेक सबै काम गर्यौ । सहायक जिल्ला अधिकारीको सिग्नेचरले नेपालभित्र मात्र काम गर्दो रहेछ । सि. डि. ओ. एक महिना सम्म पनि नफर्किने जानकारी पायौ । हामी घर आउँदा माहिला दाजु पनि साउदीबाट आइपुग्नु भएको थियो । काम नभए पनि कुरा बुझ्नलाई मात्र भए पनि अर्को दिन आमासँग हामी तीन भाई दाङ गयौ । यातायात ब्यबसायीले गाडी बन्द गरेका थिए । नवल भेनाजु, जो रेडक्रसको जिल्ला अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो । उहाँले एम्बुलेन्सको ब्यबस्था मिलाइदिनु भयो । दाङमा त्यही सि. डि. ओ. को सिग्नेचर नभएकाले पेन्सन पट्टा आमाको नाममा सार्न सकिएन । हामी फेरी एउटा जीप रिजर्व गरेर फरक्क फर्केर घर गयौ । पेन्सन क्याम्पबाट अर्को पटकमा सि. डि. ओ. को सिग्नेचर लिएर आए सरासर काम बन्ने जानकारी पायौ । सबै कगजात पुगेको र मिलेको नै रहेछ । घर पुग्ना साथ जेठा दाजुको परिवार ब्रुनाइ जानु पर्ने, माहिला दाजुहरु पनि दाङमा छोराछोरीको स्कुल भ्याउनु पर्ने र मेरो पनि ६औ सेम्स्तेरको परीक्षा नजिक आइसकेकाले आमालाई घरमा एक्लै छाडेर आउनुपर्‍यो । हामी सबै परिवार एकै दिन घरबाट निस्क्यौ । माडिचौरसम्म आमा र दिदीहरु सँग साथै आयौ र जेठी भाउजुको माइतमा बस्यौ । अर्को दिन बिहान जीप आयो । नचाहदा नचाहदै पनि बाध्यताले त्यहाबाट छुट्टीएयौ ।

भाइटिकामा रोल्पा फोन गर्दा दिदीले आमा र भेनाजु पेन्सनको लागि दाङ जान लाग्नु भएको भन्नु भएकोथियो । अस्तिको दिन भेनाको मोबाईलमा धेरै पटक फोन गर्दा पनि बिजी थियो । आमाको मोबाईलमा गर्दा स्वित्च अफ थियो । हिजो दिउसो हस्पितल जानै लागेको बेलामा फोन आयो । उठाएको त आमाले गर्नु भएको रहेछ । रोल्पा फर्कि सक्नु भएको रहेछ, भरखर घर पुग्नु भएको रे । पेन्सन पोहोर सालको दिएछ, यसपाली देखिको चाँही अर्को पटकमा एकैचोटि दिने भनेको रहेछ ।

हिजो मेरो अन्तिम बर्षको पहिलो हस्पितल भिजित थियो । म अप्थाल्मो डिपार्टमेन्तमा परेको थिएँ । त्यहाँ आँखाका बिरामीहरुलाई जाँच गर्ने बेलामा एकजना ८४ बर्षका बिरामी पनि थिए । उनलाई देखेर झल्यास्स बुवाको याद आयो । उनको आँखामा मोतिया बिन्दु 'क्यातर्याक्ट' को समस्या रहेछ, जुन बदी उमेरले गर्दा आँखाको लेन्समा प्रकाश राम्ररी पर्न नसकेर हुने गर्दछ । यही समस्या बुवाको पनि थियो । तुल्सिपुर आँखा हस्पितलमा गएर उपचार गरेपछी निकै सफा र प्रस्त देख्छु भन्नु हुन्थ्यो । भावनामा बग्नु भन्दा मन मनै द्रिड भएर यस्ता हजार बिरामी बुवाहरुलाई आफ्नै बुवा सम्झेर उपचार गर्ने प्रण गरें । उनको अनुहारमा कती आश देखिन्थ्यो, आफ्नो आँखाले संसार प्रस्त देख्नलाई । कती विश्वाश झल्किन्थ्यो, एउटा रोगीको अर्को सामान्य मान्छे प्रती । सारा संसारमा यस्तै आशा, माया, विश्वाश, निस्वार्थ सेवा, अरु थुप्रै चिज एकैचोति पाएँ । मेरो वरिपरी जताततै त्यस्तै महशुस गरें ।

झसँग भएर बिउँझीन्छु, यताउती अध्यारो छ । म आफ्नै ओछ्यानमा पल्तिरहेको छु । राम्ररी बिउँझीएर घडी हेरें, ३ बज्न लागेको रहेछ । उठेर एक गिलास पानी पिएँ । सम्झिन खोज्छु, भर्खर एक्लै छाडेर जाने सपनीलाई । आमाले पैसाको बिटा हातमा पक्रिएर 'बत्योगा' डाँडामा उभिराख्नु भएको थियो । आफ्नै लाग्ने मान्छेहरु आमासँग अनायस देउसीभैलोको नाममा पैसा मागिरहेका छन । दाजु भन्नुहुन्थ्यो," चार वटा नोट दिनुस् आमा ।" म भन्दैथिएँ," अरु पनि माग्न आउछन, त्यसैले दुई वटा मात्र दिए पनि हुन्छ होला ।" धेरै मान्छे आइरहे, पैसा माग्दै, लिदै जादै गरे । अचानक 'जङ्वाङ' डाँडामा हेलिकप्टरको आवाज आउछ । हेलिकप्टर बुवाको अन्त्येष्ती गरिएको छेउमै उतर्छ । एक जना परिचित झै लाग्ने मान्छे झालेपाते बर्दिमा हामी भए तिर झर्छ । नजिक आएर सोधेको थियो," भैलेनी तोली हो ?" मैले फर्काएको थिएँ," होइन, हामी घरबेती तोली हो ।" पैसा मागिरहेका मान्छेहरु सबै अलप भएर गए । उसले कसैलाई पनि पैसा नदिन अह्राएको थियो ।"

बुवाले घर पुर्याउन धेरै कर गर्नु भएछ तर झनै च्याप्ला भन्ने डरले दाङमै रहनुभयो । उहाँको पनि पेन्सन बुझेर मात्र घर जाने बिचार थियो । पेन्सन बुझेर गए पछी एक बर्षसम्म दाङ आउनु पनि पर्दैन भन्ने लागेको थियो होला । त्यही पेन्सन बुझ्ने बहानामा काठमाडौंबाट जबर्जस्ती दाङ पुग्नु भयो र पेन्सन बुझ्न कै लागि भनेर दाङमै रोकिनुभयो । तर पेन्सन बुझ्ने दिनको दुई हप्ता अगाडि मात्र उहाँले मानवियी चोलालाई अन्तिम बिदा गर्नुभयो । सबै कुराको मोह हुँदा हुँदै पनि बाध्यताले त्यागेर अद्रिश्य सन्यासी भेषमा जानुभयो । उहाँ दुई हप्ता मात्र रहेको भए थोरै भए पनि खुशीको क्षण हुने थियो । हामीलाई भेट्ने उहाँको चाहना पनि पुरा हुनेथियो, हामीलाई पनि जीबित बुवाको अन्तिम दर्शनको सौभाग्य मिल्ने थियो । उहाँले पेन्सन पनि बुझ्न पाउनु हुनेथियो । अहिले आमाले बुझ्नु भएको पेन्सन बुवाले आफ्नै हातले बुझ्नु हुनेथियो । २२ बर्ष पराइको भुमी रक्षा र शान्तीका लागि गरेको कथिन लगानीको फल अन्तिम पटक आफ्नै आँखाले देख्नु हुनेथियो । आफ्नो युवा कालका अतित अन्तिम पटक सम्झिनु हुनेथियो । पल्टनका नम्बरीहरु सँग अन्तिम पटक भलाकुसारी गर्न पाउनु हुनेथियो । म साँझ बिहान ‘दान्दुङ’ को ओकालो हेरिरहेको हुनेथिए । बुवाले मेरो लागि भनेर घोराही बजारमा एउटा ज्याकेत किन्दिनु हुनेथियो । जुन ज्याकेत जीवनभरी मसँग सँगै हुनेथियो । म सधैं सधैं सम्हालेर राख्ने थिएँ । बुवाको पहिलो पेन्सनको पहिलो चिनो मसँग नभए पनि अन्तिम पेन्सनको अन्तिम चिनो बुवाको यादमा सुम्सुम्याउने थिएँ । दु:ख र अप्ठ्यारामा मेरो सामु राखेर आशिष माग्ने थिएँ । तर बिधाता क्रुरताको खेल त खेल्यो नै अझै ति सब अन्तिम मौका समेट दिन चाहेन । लुट्यो लुत्न पाएकोमा, खोस्न सम्म खोस्यो भएजती र सकेजती ।

बुवा, तपाईंका धेरै अन्तिम इच्छाहरु तुते पनि, आमाले सके जती तुत्न दिनु हुनेछैन । पेन्सन बुझ्ने अन्तिम चाहना चुके पनि आमा चुक्नु भएको छैन । तपाईंको नाममा आएको नासो घरमै ल्याउनु भएकोछ । बिपनामा नभए पनि सपनामा मैले देखिरहेकोछु, आमा घर आइपुग्नु भएकै दिन स्वर्गबाट धर्तिमा तपाईंको यान ओर्लिएकोछ । बाँचुन्जेल तपाईंको खून पसिनाको अधिकार सधैं हामीलाई सुम्पिरहनु भयो तर खाशमा सम्पूर्ण अधिकार तपाईंकै हो बुवा । हामीसँग तपाईंको अधिकार खोस्ने कुनै अधिकार छैन । हामी यसका लागि त्यती लायक पनि छैनौ । बरु प्रयत्न गर्नेछौ, सम्भव भए जतिका तपाईंका अपुरा सपनाहरु पूरा गर्नेछौ । तपाइका ति प्रेरणादायी आँखाहरु हामीबाट कहिल्यै नहताउनुहोला । हामीलाई एक निमेष पनि नछुताइ हेरिरहनु होला, जबसम्म सुखद मिलन बिन्दुसम्म आइपुगेका हुँदैनौ । अनी एउटा हाँसो हाँस्नुहोला, जुनदिन अर्को नयाँ ज्याकेत किनेर तपाईंको हातबाट पहिरिने हुनेछौ ।
28 oct, 09

जय ! हाम्रा नेताहरु

प्रजातन्त्र भलिबल भो

लोकतन्त्र फुटबल 

गणतन्त्र त क्रिकेट भो । 

उपाधीको दावेदारी बराबरी झै हुने 

छल गरेर श्रिपेच लगाउने खेल हो यो

स्वार्थी चाल चालेर धनाध्य बन्ने दाउ हो यो

जालझेल गरेर कुर्चि कब्जा गर्ने सजिलो खेल हो यो ।

प्रजातन्त्रमा नेट छुदा पनि

लगातार नम्बर आएर जित हुन्छ

लोकतन्त्रमा हातले खेलेर नै

ह्याट्रिकको नि हाट्रिक गोल नै गोल हुन्छ

गणतन्त्रमा मिडल स्टम्प दलेर पनि

छक्का हिर्काएर बिजयी हुन्छ ।

नेपालको चौरमा केवल

प्रतिष्पर्धा जित्नुछ सवैलाई 

बिडम्बना!

कुनै आचारसंहिता मान्नै नपर्ने

राजनैतिक यो कुर्सी खेल

कुनै नियम लागु नहुने

हाम्रा राजनेता खेलाडीहरु

अनुशासन पालना गर्नै नपर्ने

बिचित्रको यो कस्तो खेल!? 

जित्नछ, सिर्फ जित्नुछ ।

बधाई छ! यि महान हस्तिहरुलाई

राष्ट्रका स्वघोषित नयाँ बिभुतिहरुलाई

देशका यि ऐतिहासिक खेलाडीहरुलाई

अब चाडै सम्मानको घोषणा गरौ

बरु गिनिज बुकमा नाम लेख्नलाई

दुकुती रित्याएर बिशेष पहल थालौ

जय! हाम्रा खेलाडी

जय! हाम्रा नेता

जय! नेपाली जनता ।

13 Oct, 09

ह्याप्पी एन्निभर्सरी साथी

०६३ कार्तिक १ गत्ते अर्थात् अक्टोबर १७, ०६ को दिन दिउसो हामीलाई चाइना पठाउने ईन्स्टिच्युट ESC ले परिचयात्मक कार्यक्रम राखेको थियो । सबैजना त्यहा उपस्थित भएर फेरी साँझ एयरपोर्तमा भेट हुने सल्लाह गरेर सबै साथीहरु आ-आफ्नो अन्तिम तयारीको लागि फर्कियौ । त्यस दिन नेपाल बसाइको अन्तिम दिन थियो । उडान समय अनुसार एयरपोर्त पुगिसके पछी त्याक्स पनि तिर्यौ तर कारण बस् दुई दिनको लागि फ्लाईट डिलेय हुनेभयो । सम्पूर्ण यात्रु फर्किएर होटेल अन्नपूर्णमा पुग्यौ । त्यहा दुई दिन सबै साथीहरु सँग रमाइलो गर्दै बितायौ । हामीसँग एकजना अभिभावक र सिनियर दाइ बिनोद राना पनि हुनुहुन्थ्यो । उहाँले युनिभर्सिटीको बारे धेरै कुराको जानकारी दिनुभयो । थुप्रै उत्सुकता र जिज्ञासा पनि मेटाइ दिनुभयो । दुई दिन बितेको पत्तै भएन । त्यहाको दुई दिने बसाइले नयाँ नयाँ साथीहरु सँग घुलमिल हुन निकै सजिलो पनि भयो ।

३ गत्ते कार्तिक अर्थात् अक्टोबर १९ तारिख, काग तिहार थियो त्यो दिन । हाम्रो तोलिमा अभिभावक मित्र खनाल, सिनियर बिनोद दाइ, एकजना केटी सहित हामी १२ जना थियौ । मनिपुरबाट पनि एकजना एजेन्ट, १ केटा र ३ केटी गरेर ४ जना विद्यार्थी थिए । सबैजना आफ्नो लगेज ब्यागहरु बसमा राखेर बिहान १० बजेतिर अन्नपूर्णबाट एयरपोर्तका लागि प्रस्थान गर्न बसमा बसिरहेका थियौ । एकजना होटेलको मान्छे आएर सोध्यो, "ज्वलन्त पौडेल हुनुहुन्छ ?" सबैले "छ छ" भन्यौ । हामीले सोच्यौ, सबैजना आए कि आएनन् भनेर जाँच गरेको होला तर एक्कासी तपाईंको नाममा दुई हजारको बिल छ पो भन्छ । त्यसपछी भने उठिरहेको ज्वलन्त पनि सिटमा थचक्क बसिहाले । बाहिरबाट "को हो ज्वलन्त भन्ने ?" भन्दा पनि कसैले केही चु सम्म बोल्ने आँट गरेनौ । उनको कोठामा रहेको खानेकुराहरु खाएकोमा बिल आएको रहेछ । सबैले सँगै बसेर खाएकाले पैसा पनि मिलिजुली नै तिर्यौ । त्यहाको कोकले त मुख कुल्ला समेट गरेका थियौ, बिल आउँदा पो सबै झस्कियौ । बसमा सोध्ने बेलामा कोही नबोलेको कुरा सम्झिदा अहिले पनि मरिमरी हाँस्ने गर्छौ । हाम्रो फ्लाईट दिउसो ३ बजे थियो । सबै सामानहरु चेक गराइ सकेपछी हामीले बोर्डिङ पास लियौ । भित्र वइतिङ रुमको टि.भी मा रमाइरहेका कागहरुलाई हेर्दै बस्यौ ।

वइतिङ रुममा रहेको घडीले २:४५ बजायो । आर एन ए सी को प्लेनले इन्जीन तताउन थाल्यो । चाइना र जापान जाने सम्पूर्ण यात्रुहरु पालै पालो प्लेन तिर लाग्यौ । ३:०५ मा प्लेनले नेपालको भुइ छाड्दै आफ्नो गन्तब्यतिर हुइकियो । उडिरहेको जहाजभित्र मेरो जस्तै थुप्रै मनहरु शायद भबिश्यको लक्ष्य भेट्न आतुर थिएँ । केही समय पछी खानपिन गरियो । बाहिर चियाएर हेर्दा चकमन्न अध्यारो पर्न थालेको थियो । मनमा नानाभाती कुराहरु खेलाउदै, नयाँ ठाउँको कल्पना गर्दा गर्दै पुग्ने दुरी कम हुँदै गैरहेको थियो । घरि घरि बुवाआमा र घर परिवारको सम्झनाले पिरोल्थ्यो । गाउँबेसी र साथीहरुको याद झलझली आउथ्यो । त्यतिखेर आँखा चिम्म गरेर आफ्नो लक्ष्य र कर्तब्य मात्र सोच्दथें । भेनाले भन्नु भएको कुरा सम्झिन्थें," भावनामा बगेर आफ्नो उद्देश्यलाई कहिल्यै भुल्नु हुँदैन ।" त्यसपछी भने म थप जिम्मेवारी बोध गर्दथें अनी आँफैलाई सम्हाल्थें । प्लेनमा शाङ्घाई नजिकै आइ पुगिएको र केही छिनमा ल्यान्ड गरिने भएकाले सिट बेल्ट राम्ररी लगाउन भनियो । प्लेन ल्यान्ड भयो । प्लेनबाट झर्ना साथ दिपक दासले बोले," हाम्रो सामान खै त ? लग्ने हैन ?" हामी सबै गलल हास्यौ । लगेज क्लैम गर्ने ठाउँमा पुगेर सबैजनाले आ-आफ्नो लगेज लिएर बाहिर निस्कियौ, यतिखेर शायद स्थानीय ७ जती बज्दैथियो होला । हामीले भेट्नु पर्ने मान्छेलाई कुर्दा कुर्दै ९ बज्यो । आउनुपर्ने मान्छे आइसके पछी बल्ल बल्ल गाडीमा सामन राखेर होटेल पुग्यौ । होटेलमा कोही पनि ईंग्लिश बोल्ने थिएनन् । त्यसपछी बल्ल हामी त अर्कै ठाउँमा आइपुगेछौ भन्ने लाग्यो । कता कता पुगेको जस्तो, अली अनौठो पनि लागेर आयो । होटेलको रुममा पुग्दा १२ बजिसकेको थियो । भोक र प्यासले लखतरान परेका थियौ, एयरपोर्तमै भेतिनु भएका सिनियर दाइ दिपक चौधरी, बिनोद दाइ र केही साथीहरु होटेल बाहिर खान गयौ । चपस्टिक चलाऊन निकै गाह्रो भएको थियो । चाइनाको पहिलो खाना भए पनि मज्जाले खाली पेट भर्यौ । चाइनामा पहिलो रात र पहिलो खाना थियो त्यो । बिहान ३ बजेतिर होटेलमा गएर सुत्यौ ।

बिहान सबैले बस भाडा उठाउनु पर्ने भयो । झोलामा खामभित्र राखेको डलर हेर्छु त भेत्दिन । सबै कपडा निकालेर खोजे तर भेटिन । हामीसँग नै आइराख्नु भएको अर्को सिनियर शेखर दाइलाई लगेर नेपाल फोन गरे । कोठामा यताउता खोज्न साथी गोपाललाई अह्राएँ । १० बजेतिर सबैले आ-आफ्नो सुट्केस लिएर ट्रेन स्तेसनतिर लाग्यौ । ट्रेन १२ बजेको मात्र रहेछ, त्यो पनि छुतेछ । अब बसमा जाने सल्लाह गरेर बसपार्क पुग्यौ । साँझ ६ बजेको स्लीपिङ बसको टिकेट पायौ । बस चद्नु अघी खनाल अंकलले सबैलाई बसमा चढिसके पछी बस कही पनि नरोक्ने भएकाले दिशापिशाब गर्ने भए पहिल्यै गर्न र पानी पनि किनिराख्न भनेर सम्झाउनु भयो । हामीले पनि त्यसै गर्यौ तर भित्र पुगिसकेर पो थाहा भयो, टोइलेट र पानीको ब्यबस्था त बस भित्र नै गरिएको हुदोरहेछ । आजकाल त्यो कुरा पनि हाम्रो बिचमा हसिमजाक गर्ने राम्रो मेसो भएकोछ । साँझको त्यो बस चदेर बिहान ७ बजेतिर वेइफ्याङ बसपार्क आइपुग्यौ । बाहिर निस्किदा मौसम चिसो र हल्का कुहिरो लागिरहे जस्तो थियो । त्यहाबाट ट्याक्सी चदेर युनिभर्सिटीमा आइपुग्यौ । त्यसदिन लक्ष्मी पूजा रहेछ । अरु दु:खम् सुखम् का कुरा कुनै बेला गर्दै गरौला । बाटोमा धेरै रमाइलो पनि भएको थियो, दु:ख पनि पाएका थियौ, कुनै बेला अबश्य लेख्नेछु । अहिले यात्रालाई सहज बाटोमा सहज तरिकाले हिडाउन मात्र खोजेकोछु ।

मेरो हराएको पैसा पछी कोठामा त्यही भेतिएछ । मसँग भएको थप डलर छुताएर राख्ने बेलामा लिउनु पर्ने डलर नै पो छुताएछु । नेपालबाट खबर न आउँदा सम्म निकै चिन्ता लागेको थियो तर पछी भेतिएको खबर पाएपछी बल्ल दुक्क लाग्यो । नेपालमै रहनु भएको सिनियर प्रेम दाइलाई भनेर उहाँले पछी आउने बेला ल्याइदिनु भएको थियो ।

अध्ययनको सिलसिलामा चाइना आएको पनि आज ठीक तीन बर्ष पुगेछ । यि तीन बर्ष कताउन निकै कथिन भएको थियो तर अहिले सम्झदा भने भर्खर आएको जस्तो लागिरहेकोछ । कती धेरै सपना बोकेर चाइना पढ्न आउने निधो गरेको थिएँ । यि तीन बर्षमा निश्चित रुपमा केही चिज गुमाएँ, केही चिज पाएँ, नयाँ नयाँ अनुभव पनि सँगाले । पढाई त मुख्य उद्देश्य नै भईहाल्यो, त्यसको अलावा नभेतिएका र नचिनेका मान्छेहरुसँग चिनजान भयो । नौलो साथीहरुसँग संगत गर्ने मौका मिल्यो । नयाँ ठाउँ र नयाँ परीबेशमा घुलमिल हुने र आफुलाई त्यही अनुकुल समाहित गर्ने थोरै भए पनि ज्ञान भयो । म नेपालमा पनि जती पढेर सिकेको थिएँ, त्यती नै परेर पनि सिकिरहेको थिएँ । यता आएर पनि त्यसलाई निरन्तरता दिएकोछु । मलाई त मान्छे पढेर भन्दा बदी परेर सिक्नुपर्दछ भन्ने लाग्छ । यद्धपी पढ्नु र पर्नु दुई भिन्ना भिन्नै कुरा हुन् । परन्तु पढ्नु तर व्यबहारमा नगर्नु र पर्नु तर पाठ नसिक्नुमा भने एउटा गजबको समानता छ । प्रमुख कुरा त पढ्नु र गर्नु तथा पर्नु र सिक्नु रहेछ ।

मेरो १२ को रिजल्त आइसके पछी एमबिबिएस पढ्ने पक्का त भयो तर नेपाल, बंगलादेश, चाइना वा अरु यूरोपियन देशतिर पढ्ने निर्णय भएको थिएन । मैले नेपाल नै पहिलो रोजाइ बनाएँ तर महाराजगन्जमा असफल भएपछी मोटामोती रुपमा चाइना नै आउने सोच बनाएको थिएँ । अझै राम्ररी सोचबिचार गरेर निर्णय लिने मनसायले ६ महिनाको समय छुत्याए । फेरी दुबै दाजुहरु बाहिर हुनुहुन्थ्यो । जेठा दाजुको त परिवार नै मेरो १२ को अन्तिम जाँच चल्दै गर्दा युके जानु भएको थियो । घरमा बुवाआमा मात्र हुनुहुन्थ्यो । सबैजनाले छाडेर गएपछी उहाँहरुको मन सानो होला भन्ने पनि ठानेर केही समय पछी नै जानु उपयुक्त होला सोचें । सेप्टेम्बर-अक्टोबर सेसनमा नगएर बरु मार्च-अप्रिल सेसनमा जाने योजना बनाएँ र त्यसै अनुरुप आफुलाई मानसिक रुपमा तयार राखें । त्यतिन्जेलका लागि एप्तेकमा कम्प्युटर क्लास जोइन गरें । चाइनामा मेडिकल स्तुडी बारे थप कुराहरु पनि बुझ्दै गरें । राजधानीमा हुने राजनैतीक, सान्स्कृतिक, सामाजिक, मौका मिलेका सबै कार्यक्रममा पनि सहभागि भएर समय बिताएँ । अब बिस्तारै दिनहरु छोतिन थालेका थिए । फर्म भरेर म अन्तिम भेट गर्न रोल्पातिर गएँ । मार्चको मध्यतिर म दाङ हुँदै काठमाडौं फर्किए ।

मार्च-अप्रिलमा देशैभरी जन-आन्दोलनको तयारी र रौनक थियो । आन्दोलनरत सात सन्सदिय दल र बिद्रोही माओवादीले दिल्लीमै पुगेर भए पनि लोकतान्त्रिक गणतन्त्र ल्याउने सहमति गरिसकेका थिएँ । फलत: देश नै थप्प पारीयो, २३९ बर्ष देखिको राजातन्त्र पनि दालियो । अन्तत: बैशाख ११ गत्ते जन-आन्दोलन सफल भएको घोषणा गरियो तर फर्म भरेर पनि हामी भने चाइना आउन असफल भईसकेका थियौ । अब दिला भईसकेकाले थप ६ महिना पछी सेप्टेम्बर सेसनका लागि मात्र पठाउन भनेर युनिभर्सिटीले खबर गरेछ । त्य्स कारण म थप ६ महिना नेपालमै बस्नु पर्ने भयो । ६ महिना भनेर रोकिदा अचानक एक बर्ष नै रोकिएको थिएँ । मन मनै अली आत्तिएँ पनि । कोही साथीहरु अमेरिका, युके, अष्ट्रेलिया पुगिसकेका थिए । कसैले समय खर्च नगरि रेगुलर आफ्नो पढाईलाई अगाडि बदाईरहेका थिए । मैले पनि समयको सदुपयोग फरक तरिकाले गर्ने सोच बनाएँ । अहिले आएर सोच्दा पनि समय बर्बाद गरे भन्ने चाँही लगिरहेको छैन । काठमाडौंमा रहदा बिभिन्न कार्यक्रमहरुमा सहभागि भएँ । रोल्पामा जिल्ला स्तरिय फुतबल प्रतियोगितामा आफ्नै कप्तानिमा दुई पटक खेलेर दोस्रो र पहिलो सहित बेस्ट प्लेयरको पुरुस्कार पाएँ । लिबाङको बलियो क्लब सुनछहारी, तुल्सी बोर्डिङ, न्यु होराइजन, नेपाल प्रहरी र नेपाल आर्मीका ससक्त तोलीलाइ जित्दा जिल्लामा मेरो राम्रो चर्चा भएको थियो । अक्टोबर क्रान्तिको उपलक्ष्यमा राखिएको प्रतियोगितामा भलिबलमा दोस्रो सहित बेस्ट प्लेयर र हाजिरीजवाफमा दोस्रो पुरुस्कार जितें । यही समयमा सल्यानको केही ठाउँ घुम्न भ्याएँ, रोल्पाको कहिल्यै नपुगेको गाउँसम्म पनि पुगें । भिन्न भिन्नै ष्रिष्ठभुमीका मान्छेहरु सँगको भेट र चिनजानले अहिले कुनै असर नभए पनि कुनै दिन केही फरक हुनेछ भन्ने सोचेको छु ।

चाइना आउनुमा आफ्नो पढाई त छदैथियो, साथै जन गणतान्त्रिक मुलुक चिनको शासन प्रत्यक्ष भोग्न पनि मन थियो । नेपालमा गणतन्त्रको लहर जताततै चलेको बेलामा मेरो मनमा पनि त्यो रहर चदेको थियो । पढाईमा एक बर्ष दिलो भयो तर मैले भनेको जस्तै भयो । अहिले म पढिरहेको छु र कम्युनिजमको शासन भोगिरहेको पनि छु । चाइना आएकोमा अहिलेसम्म एउटा मात्र सपना पुरा भएको छ, धेरथोरै भए पनि कम्युनिजमलाई नजिक बाट नियाल्ने । अब बिस्तारै अरु सपनाहरु पनि पुरा हुँदै जानेछन् भन्ने कुरामा एकदम आशावादी छु । ति सपनाहरु पुरा हुने बाटोमा हिडिरहेका छन्, धेरै दूर छैनन् जस्तो लाग्छ । कहिले काही भने बिभिन्न किसिमका शंका र उपशंकाहरुले मनमा घर जमाउन खोज्छन् । जस्तो आएका थियौ त्यस्तै रहेको, न कुनै प्रगती न त केही उतारचदावको महशुस नै । केही नभए जस्तो र केही नआए जस्तो देखिएता पनि, ति सपनाहरु अल्मिलिए झै लागे पनि तिनी सबै जिउदै छन् । हामीले अब गुणात्मक फड्को मार्नका लागि तयार रहनुपर्छ । निराश हुनु र हरेश खानुको सत्ता बरु उही जोशजाँगर र उत्साहका साथ अलिकती पनि बिचलित नभएर आफ्नो बाटोमा निरन्तर लागिरहन सबै साथीहरुलाई आग्रह गर्न चाहन्छु । हाम्रा सपनाहरु साकार हुने नै छन्, दे आर अन द वे टु डिइर डेस्तिनेशन ! अलिकती मात्र भए पनि हाम्रो देशलाई हाम्रो क्षेत्रबाट माथि उठाउन सक्दो प्रयास गर्नु पर्दछ । सम्पूर्ण साथीहरुलाई पनि यही भन्न चाहन्छु र साथ साथै ह्याप्पी एन्निभर्सरी पनि ।
21 oct. 09

आज भाइटिका

हरेक साल तिहार आउन थालेपछि हाम्री दिदीबहिनीहरुले हाम्रो लागि रङिचङी मालाहरु तयार गर्न थाल्थे । भाइटिकाको दिन हामी सबै घर्ती खलकका सम्पूर्ण पुरुषहरु 'बुवा,काका/दाजुभाइ' एउटा घरमा भेला हुन्थ्यौ । फुपु/दिदिबहिनीहरु पनि त्यही आउथे । आफ्नै सहोदर दिदिबहिनी नभए पनि, दाजुभाइ नभए पनि सामुहिक भाइटिका मनाउथ्यौ । सबैलाई एकदम रमाइलो हुन्थ्यो । आजकाल मुख्यतय: बसाइ सराइ, बिदेशिने चलन, जागिरे हुनु लगायतका बिभिन्न कारणवस त्यसरी एकै थलोमा जुटेर एक आपसमा खुशी साट्न सम्भव पनि नहोला ।

दुई दिदी र दुई दाजुहरु हुनुहुन्छ मेरो पनि । हाम्रो परिवार घरमा सबैजना जम्मा भएको अहिलेसम्म मलाई मात्र एक पटक याद छ, ०५३ सालको अघिल्लो महिनाहरुमा । हामी तीन भाइले साथै बसेर दुबै दिदीको हातबाट टिका थापेको अहिले सम्म सम्झना पनि छैन । जेठा दाजु पहिले कालापहाड, अहिले कहिले यू.के. कहिले ब्रुनाइ , माहिला दाजु पनि पहिले मनिपुर-सिलाङ, अहिले कहिले साउदी त कहिले कतार, म पनि अहिले चाइनामा छु । दाङमा स्कुल र काठमाडौं कलेजमा पढिरहेको बेलामा पनि तिहार बिदा ३ दिन मात्र हुने भएकाले रोल्पा गएर आफ्नो दिदीहरुको हातबाट टिका थाप्न सकिएन । अहिले सम्झिदा पनि अनौठो र दु:ख लाग्छ । बिगत ९ बर्ष यता जेठि दिदीको हातबाट एक पटक मात्र टिका लगाएको रहेछु । कान्छी दिदीको हातबाट टिका नलगाएको त १२ बर्ष नै पुगिसकेछ । हामी तीन/तीन भाइ भएर पनि हाम्री दिदीहरु भाइटिकामा अरुले टिका लगाएको टुलुटुलु हेरेर बस्नु परिरहेकोछ । अहिले सामुहिक रुपमा टिका लगाउने चलन पनि त्यती छैन । आफ्नो दाजुभाइ भएर पनि नभएको जस्तो, टिका लगाइदिन र लाउन चाहेर पनि नचाहेको जस्तो । दिदीहरु माफ गर्नुहोला, हामी कुनै पनि दाजुभाइले यसपाली पनि  तपाईंहरुको हातको टिका थाप्न आउन सकेनौ । फेरी अझै अर्को बर्ष दिन गन्दै कुर्नु पर्ने भयो । कसै गरी आश नमार्नुहोला, रहर नहराउनुहोला, एक न एक दिन हामी तिनै भाइ अबश्य पनि टिका थाप्न चौडा निधार सहित आउनेछौ ।
18 Oct, 09

दिदी फेरी रुने भईन्

तिहारमा माइत जान, दिदी औंला भाच्दै होलिन ।
मनका कुरा मेलापातमा, सङीसँग साट्दै होलिन ।

भाइको लागि माला भनी, फूलहरु उन्दा उन्दै
प्रदेशी यो भाइको चिठ्ठी, दोहोर्याएर पढ्दै होलिन ।

सयपत्री, मखमली र, जमरा'नि छरिन रे
ओइलिएको फूल हेर्दै, आसुँ धारा झार्दै होलिन ।

बर्षभरी भाइ आउने, निकै आशा गर्दै थिइन् रे
खाली खाली आँगन देख्दा, बेस्सरी दुख्दै होलिन ।

पिडा थप्दा भाईटिकाले, पोहोर झै यो साल पनि
सधैंभरी आफ्नै भाग्य, खोतैखोत सोच्दै होलिन ।

उज्यालो त्यो जन्मघर, अन्धकार देखे पछी
हाँस्दै हाँस्दै आउने दिदी, रुदै रुदै फिर्दै होलिन ।
18 Oct,'09
भाइटिकाको दिन

बालस्म्रिती र तिहार

जब जब कुनै चाडपर्ब नजिकिदै आउछ, तब तब म मेरा ति वाल दौतरीहरुलाई कहिल्यै नछुताइ सम्झिरहेको हुन्छु । उनिहरुको याद र बालापनको दिनहरु सम्झेर एक्लै रोमान्चित बनिरहेको हुन्छु । दशै आउथ्यो, माघी संक्रान्ती आउथ्यो, होली आउथ्यो, हामी खुब खुशी हुन्थ्यौ । बर्षभरी चाड पर्बहरु अनगिन्ती नै पर्ने भए पनि हाम्रो लागि भने तिहार अरु चाडभन्दा अली बिशेष पर्ब हुन्थ्यो । धेरै पर्खाइ पछी दसैं मनाइ सकेर हामी तिहार कहिले आउँला भनी निकै आतुर हुन्थ्यौ । साँझ औंला भाच्दै निदाउथ्यौ, बिहान ओछ्यानमै अब एक दिन कम भएकोमा खुशीले रमाइरहेका हुन्थ्यौ । हाम्रो खुशी नयाँ कपडा, मासुभात वा भाईटिका मात्र हुँदैन्थ्यो । तिहारलाई ब्यग्रतापुर्बक कुर्नुको कारण त गाउँभरिका सबै साथीहरु मिलेर देउसीभैलो खेल्दै रमाइलो गर्न पाउनुमा थियो । एक बर्षमा एकचोटि आउने यो अबसर सके सम्म कसैले पनि छुटाउन चाहन्नथ्यौ । कहिले काही कसैलाई आमासँग मामा घर जानु पर्ने हुन्थ्यो त कसैलाई कुनै त्यस्तै पारिवारिक जमघतका लागि परिवारसंगै जानु पर्ने हुन्थ्यो । तर पनि हामी रोएर भए पनि एक्लै साथीहरुको घरमै बस्ने गरी जिद्धी गर्ने गर्थ्यौ । सबै साथीहरु सँग तिहारको त्यो रमझम मनाउनुमा रमाइलो त हुने नै भयो अर्को कारण पनि हुन्थ्यो । यदी तिहारभरी समुहमा सहभागि भइएन भने पछी साथीहरुले आफुसँग नमिलाउलान भन्ने डर हुन्थ्यो । उनिहरुले सँगै खेल्न नदिलान र को सँग खेल्ने भन्ने चिन्ता पनि हुन्थ्यो । त्यसैले हामी सबैजनाले पहिल्यैबाट घरमा तिहारभरी आफु कतै पनि केही गर्न नजाने बरु जे गर्नुछ तिहार अगावै गर्न तयार रहेको कुरा राख्थ्यौ । जे होस्, जसरी भए पनि हामी साथीहरुसँग नै तिहार मनाउने प्रबन्ध मिलाउथ्यौ । जसोतसो हामीले भनेको जस्तै हुन्थ्यो, जित सधैं हाम्रै हुन्थ्यो । घरबाट पनि सबैनजालाई स्वतन्त्र नै छादिदिनु हुन्थ्यो ।

हाम्रो एउटा ‘बाल संगठन’ थियो । प्रत्येक वडामा एउटा बाल संगठन बनाएका थियौ र ति सबैलाई हेर्ने गरी एउटा ‘मुल बाल संगठन’ बनाएका थियौ । मुल संगठनको काम वडा संगठनको निर्माण र रेखदेख गर्ने, चाडपर्ब अनुसार केही शारीरिक, सांस्कृतिक र साहित्यिक प्रतिस्पर्धात्मक कार्यक्रम 'सेट' गरेर आयोजना गर्ने, गाउँमा एक्लो बुदा-बुदीहरुलाई खेतमा श्रम सहयोग गर्ने र अर्को गा.बि.स. को मुल संगठनसँग सम्बन्ध बदाउने र राम्ररी समन्बय गर्ने । हाम्रो संगठनको प्रमुख उद्देश्य चाँही हामी बालकहरु समाजसेवा प्रती प्रेरित हुनु तथा शारीरिक र बौदिक बिकास गर्नु थियो । सबै जनाको आत्माभित्र ‘हामी भबिश्यका कर्णधार हौ, देशका खम्बा हौ’ भन्ने भावना बलिरहेको हुन्थ्यो । म त्यही मुल संगठनको सचिव थिएँ । हामीलाई सल्लाह र सुझाव दिने गाउँका दाइ-दिदिहरु हुनुहुन्थ्यो । एक पटक गंगा पुनलाई प्रमुख अतिथी बोलाएका थियौ । एक नम्बर वडा (माडिचौर) का अध्यक्ष कुल प्रशाद बुढा थिएँ । दिलमाया पुन पाँच नम्बर (ओङ्वाङ) का सकृय सदस्य थिइन् । उनिहरु तिनै जना अहिले हाम्रो माझमा छैनन् भन्नु पर्दा मलाई निकै दु:ख लागिरहेको छ । यद्धपी उनिहरुले देख्न चाहेका गणतन्त्र, संबिधानसभा र अपुर्ण शान्ती आज देशमा देख्दा औधी खुशी पनि लाग्छ । भन्नै पर्छ, उनिहरुले देशको लागि गरेको धेरथोर योगदान खेर गएको छैन । रगतले लेखिएको यो ईतिहास हामीले यत्तिकै मेटिएर जान दिनु पनि हुँदैन ।

हामीले सबै चाडपर्बमा केही न केही कार्यक्रम त गरिरहेका नै हुन्थ्यौ तर बिशेष गरी तिहारमा हामीले सबै संगठन एउटै समुहमा मिसिएर देउसी-भैलो खेल्ने गर्दथ्यौ । तिहार आउनु केही दिन अघीदेखी नै ‘रिहर्सल’ गर्न सुरु गर्ने गर्थ्यौ । सबैलाई क्षमता अनुसार, घरबाट पायक पर्ने र समयले पनि साथ दिन सक्ने गरि जिम्मेवारी दिइन्थ्यो । कसैलाई खैचडी-मादल तयार पार्ने, कसैलाई भत्याउने तयारी गर्ने, कसैलाई हामी पुग्ने ठाउँमा खाने बस्नेको पहिल्यै ब्यबस्था गर्ने, कसैलाई रातिको लागि लाल्तिन र तर्च खोज्ने, नाँच्ने गाउँनेलाई भने त्यस्तो केही पर्दैनथियो । मेरो भागमा सधैं नै गीत लेख्ने पर्थ्यो । मैले पनि सके जती, आफ्नो बालमस्तिष्कले भ्याए सम्म राम्रो गीत लेख्ने प्रयास गर्दथें । हाम्रो समुह धेरै ठुलो हुन्थ्यो, करिब चालिस पैतालिस जना जति बालबालिकाहरुको बेग्लै देउसी समुह । हाम्रो तोलीका सबै साथीहरु लक्ष्मी पूजाको दिन आ-आफ्नो घरमा खाना खाएर जंकोटमा जम्मा हुन्थ्यौ । सबैले केही न केही जिम्मा लिउनु पर्ने हुन्थ्यो । फुल र पाटी लगाउनेले फुल र पाटी, गीत गाउनेले गीतको कापी, भत्याउनेले भत्याउने लेखिएको कापी, दानदक्षिणा उठाउनेले हिसाबकिताब, झोला सम्हाल्ने, लाल्तिन बोक्ने,.. यस्तै यस्तै । भत्याउनेमा प्राय: कुम बहादुर र नौल सिंह हुन्थे । गीत गाउनेमा श्याम, ज्ञान, बुद्धी, सुशिला, श्यामकला,.. हुन्थे । नाच्नेमा ईन्द्रजीत, अर्जुन, पवित्रा, जुनमाया, सुनु, दुर्गा, डम्बर,.. हुन्थे । मुरली धिरोजले राम्रो बजाउथे । चार दिनका लागि सबैभन्दा राम्रो मादल मेरो जिम्मामा हुन्थ्यो । हात सुन्निएर दुख्नुको सत्ता चिलाउने गर्दथ्यो । त्यसैले झन जोड जोडले थताउने गर्दथे । खैचडी र अर्को मादल अरुले पालै पालो बजाइरहेका हुन्थे । देउसी खेल्दा सबैजनाले एउटा घेरामा घुम्दै खेल्ने र बिच बिचमा नाच्ने गर्दथ्यौ । हामी जहाँ जहाँ पुग्थ्यौ सबैले हामीलाई दियो बालेर स्वागत गर्दथे । केही घरलाई मिलाएर एउटै ठाउँमा खेल्थ्यौ जस्ले गर्दा हामीलाई समयको बचत हुने गर्दथ्यो भने हेर्नेहरुले हामीले देखाएको बाहेक उनिहरुको रोजाइको मान्छेबाट धेरै गीत सुन्न र नाच हेर्न पाउथे । गाउँमा हाम्रो तोली कहिले कहाँ पुग्छ र कहिले उनिहरुको गाउँमा आउछौ भनेर सोधेर कुर्ने गर्दथे । । सानो सानो समुह बनाएर घुम्नु भन्दा यसरी सबैजना मिलेर अर्को बर्ष पनि आउन आग्रह गर्दथे । केस फुलेका बुदाबुदीले समेट मन खुलाएर हाम्रो प्रसंसा गर्दथे । हामीसँगै नाच्दै र गाउदै प्रोत्साहन दिने गर्दथे । दक्षिणा पनि हासिखुशी सबैले सकेजती दिने गर्दथे । हामीले दक्षिणा धेरै दिन कहिल्यै पनि जबर्जस्ती कर गरेनौ । जती जे जे दिन्थे, खुशीले तिहारको आशिष दिन्थ्यौ । हामीले हिडिरहदा गाउँने छुट्टै गीत बनाएका हुन्थ्यौ र बाटोमा हिडिरहेको बेला पनि गाउदै हिंड्ने गर्दथ्यौ । हामीले कुन दिन कुन कुन ठाउँ कहिले पुग्ने र कति समय खर्चिने भन्ने पहिल्यै निश्चित गर्थ्यौ । प्राय त्यसदिन कोर्चाबाङ गा.बि.स.को घापामा बास जान्थ्यौ । अर्को दिन त्यहा सके जती भ्याएर कोतगाउँ गा.बि.स.को माडिचौर बास बस्न पुग्थ्यौ । त्यहाबाट बिहानै उठेर सबैजना आ-आफ्नो घरतिर जान्थ्यौ र भाइटीका मनाइ सकेपछी फेरी माडिचौरमा नै भेला भएर देउसी खेल्न सुरु गर्थ्यौ । कोतगाउँ माडिचौर र जंकोट माडिचौरमा दुई दिन खेलिसकेर चौथो रात जंकोटतिर उक्लिने गर्थ्यौ । अन्तिम दिनको बिहान सधैं बामरुप, ओङ्वाङ र दहखोलाबाङ, साँझतिर जंकोट गाउँमा नै खेलेर रातितिर सम्भव भए साँस्कृतिक कार्यक्रम राख्ने गर्थ्यौ । तिहार सकिसके पछी अर्को दिन भोजको आयोजना गर्ने गर्दथ्यौ । भोजको सम्पूर्ण ब्यबस्था सँगसँगै, खेल्ने, नाच्ने, गफ गर्दै रमाइलो गर्ने र साँझतिर हाम्रो देउसीभैलो बारे समिक्षा हुन्थ्यो । आफुबाट भएका कमी कमजोरी स्विकारेर आत्मआलोचना गर्ने राम्रो चलन पनि बसाएका थियौ । त्यही दिन नै देउसीभैलोबाट उठाएको जम्मा पैसा र प्रत्येक वडालाई कती कती बिभाजन गर्ने र संगठनका लागि के के सामान कती कती मुल्य सम्ममा खरिद गर्ने भन्ने सल्लाह गर्थ्यौ । त्यसपछी अब आउने पर्बमा अझै राम्रो कार्यक्रम चलाऊने सहमतिका साथ हामीहरु छुट्टीन्थ्यौ ।

तिहार अबधी भर निकै रमाइलो हुनुका साथै पैसा पनि निकै उठाउथ्यौ । त्यही पैसाले पछी खेलकुदका सामाग्री किन्ने र अत्ती गरीबहरुलाई सहयोग दिने गर्थ्यौ । यदी कसैले प्रगतिशील विवाह गरेमा केही उपहार लिएर बधाई दिन पुग्थ्यौ । बाँकी पैसा कसैले चलाऊन चाहेमा ब्याजमा ऋन दिन्थ्यौ । गाउँमा हामी सबैको तारिफ हुन्थ्यो । हामी सबै १२ /१३ उमेरमा हिडिरहेका केटा-केटी थियौ । त्यतिबेला ठुलाहरुले "तिमीहरु यती सानो उमेरमा त यस्तो छौ, यसरी नै प्रगती गर्दै गयौ भने पछी धेरै बिकास गर्न सक्नेछौ " भन्ने बेला त्यस्तो खासै केही नगरेको जस्तो लाग्थ्यो तर अहिले आएर सोच्नेबेला केही त गरिएकै रहेछ नि भन्ने लाग्छ । यसरी ति बालापन र दौतरीहरुलाई सम्झिदा अहिले पनि मन खुशीले गदगद हुन्छ । फेरी त्यो प्रयासलाई सफलतातिर दोर्याउदै निरन्तरता दिन नसकेकोमा आँफैप्रती धिक्कार पनि लागेर आउछ । अहिले म यहाँ एक्लै छु, अरु साथीहरु पनि गाउँमा त्यसरी नै देउसीभैलो खेल्दै रमाइरहेका छैनन् । सबैले आ-आफ्नो भबिश्यको जिम्मेवारी बोकेर संसारको कुनाकाप्चा तिर रुमल्लीइ रहेका छन् । अहिले त हाम्रो त्यो गाउँ हामी बालकहरुले हैन कतिपय मेरा दौतरीका लालाबालाहरुले पो भरिपूर्ण बनाइरहेका छन् । सोच्दा पनि कती रोमान्चकारी कुरो !

अहिले सानोमा जस्तो आफ्नो खुशीमा तिहार गाउँमा गएर मनाउन पनि पाइदैन र गाउँ जान सकिए पनि सबै साथीहरु जुतेर भैलो खेल्दै हिंड्ने मौका मिल्दैन । समयले समाजलाई परिवर्तन गरिरहन्छ, मान्छेलाई बदलिसकेको हुन्छ । त्यसरी नै रमाइलो गर्न त्यो बालापन फर्काउन सम्भव नभए पनि अहिले सम्झनालायक बनाएकोमा र केही न केही रुपमा अर्थपूर्ण बनाएकोमा हर्षित छु । हाम्रो बालापनको यो अतित अब मिठो सम्झना बनेर सधैं रहिरहनेछ । दौतरीहरु टाढा-टाढा भए पनि भुल्न नसकिने यस स्मरणले एक्लै हसाइरहनेछ, कहिले काही रुवाइरहनेछ । तिहारको यस पावन अबसरमा मेरो दौतरीहरुलाई जहाँ जस्तो सुकै परिस्थितीमा जीवन संघर्षको खेल खेलिरहेको र जितिरहेको भए पनि यो वालदौतरीले मुटुभरिको सम्झना सहित हृदयदेखी नै दिपावलीको लाख-लाख शुभकामना दिन चाहन्छ । सफलतातिर बदेका कदमहरु निरन्तर अगाडि बदिरहेको हेर्न चाहन्छ । सम्पूर्ण दौतरीहरुले आ-आफ्नो जीवन हाँसि-खुशी बिताइरहेको हेर्न चाहन्छ । अनी आफ्नो मुल्यवान समय खर्चेर मेरो ब्लगमा पाल्नु हुने सम्पूर्ण परिचित अपरिचित दाजुभाइ एवम् दिदीबहिनीहरुमा पनि तिहारको उपलक्ष्यमा जीवनभरी सधैं सुख शान्ति छाइरहोस् भन्ने कामना गर्न चाहन्छु ।
16 Oct,'09

अचेल किन मेरो जंकोट

भरिपूर्ण मेरो जंकोट, किन अचेल खाली भा'छ ।
शान्तिको गीत गाउदा'नि, दुनियाको गाली पा'छ ।

थरी थरिका फूल फुलाउने, सिपालु माली भा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, खडेरीको वाली भा'छ ।

अस्तीसम्म ओत लाग्ने, अप्ठ्यारोको पाली भा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, फोहोर फाल्ने नाली भा'छ ।

आफ्नो-पराइ सबै चिन्ने, अरुको सधैं ताली पा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, च्यातिएको चाल्नी भा'छ ।

कवच बनी बाण छल्ने, रुखको डाली भा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, शिकारीको थाली भा'छ ।

जीवन मरणको धरापमा, न्यायको मुली भा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, असत्यको फुली भा'छ ।

खुनै खुनको कुलो बग्दा, खेतालाको फाली भा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, जमिन्दारको हली भा'छ ।

मेरै गीत देश बिउझाउने, समानताको चाली भा'थ्यो
अचेल किन मेरो जंकोट, मुखियाको जाली भा'छ ।

भरिपूर्ण मेरो जंकोट, किन अचेल खाली भा'छ ।
शान्तिको गीत गाउदा पनि, दुनियाको गाली पा'छ ।
13 Oct, '09

म त लाहुरे

बुवा लाहुरे हुनुहुन्थ्यो, थुप्रै काकाहरु पनि लाहुरे हुनुहुन्थ्यो । पछी दाजु पनि लाहुरे हुनुभयो, गाउँका अरु छिमेकी दाजुहरु पनि लाहुरे हुन थाल्नुभयो । लाहुरे जीवन बाहिरी रुपमा हेर्दा जतीसुकै सुन्दर लागे पनि लाहुरे भएर कती बाध्यतासँग जुध्नु पर्छ भन्ने मैले नजिकबाट देखेको छु । लाहुरेको परिवार जतिसुकै सम्पन्न र सुखी देखिए पनि भित्री रुपमा कती पिडा लुकाएर हाँसिरहेको हुन्छ भन्ने मैले जन्म जात नै भोग्न थालेको हुँ । एक जना लाहुरे वा लाहुरेको परिवार हुनु नै अरुले नभोगेको एउटा फरक पिडादायी अनुभुतीलाई आत्मसात गर्नु हो । घरको मुल मान्छे भए पनि सानो बालक भए पनि, हरेक पल आफ्नो पूर्ण परिवारको खोजी गरिरहन्छ । अझै चाडपर्बको बेला त सबैको हृदयमा नदेखिने गरी सन्नाटा छाइरहेको हुन्छ । र पनि, उता लाहुरे प्रदेशमा आँशुले अनगिन्ती रुमाल बिझाए पनि चिठ्ठीमा लेखिरहेको हुन्छ," मैले त यसपालिको पर्ब निकै रमाइलो गरेर मनाएँ ।" यता परिवारले जबर्जस्ती पत्रको जवाफ लेखिरहेका हुन्छन," हामीले एकदम धुमधामका साथ मनायौं ।"

म स्कुलमा पढिरहेको बेला दशै तिहारको बिदामा रोल्पा गएको थिएँ । भाईटिकामा माहिला दाजु र म मात्र जेठी दिदीको हातबाट टिका थाप्यौ । जेठा दाजु यु.के. मा हुनुहुन्थ्यो भने कान्छी दिदी घरमा साथै रहे पनि महासमरको यात्रामा हुनुहुन्थ्यो । हाँसि-खुशी टिका लगायौं तर पनि मेरो मन कता कता जेठा दाजुलाई सम्झिरहेको थियो । शायद भित्र भित्रै सबैलाई केही न केही अभावको महशुस त हुदो हो तर पनि समयलाई बुझेर चित्त बुझाउनु पो ठुलो कुरा हो । त्यही दिन घरको उपल्लो तलामा गएर म आँफै प्रदेशमा युद्ध लडिरहेको लाहुरे बनेर एउटा गीत लेखेको थिएँ । आज पुरानो डायरी पल्ताउदा त्यही गीत देखेर तिहारको बेलामा यहाँ राख्नु उचित नै होला ठानेर जस्ताको त्यस्तै राखेकोछु ।

गीत
---

तिम्रो भाई परे दिदी म त लाहुरे
तिम्रो दाई परे बहिनी बिदेशको बाहुरे

पूर्वको किरण दोकैमा परे ( दिदी भाई आउछु पर्खिनु )२
सुर्यको छाँया धुरिमा देखे ( बहिनी दाई फर्किन्न सोच्नु )२
युद्धको आवाज कानमा परे ( दिदी भाईटिका नगन्नु )२
बन्दुकको गोली पोकोमा ल्याए ( बहिनी वारीको फूल नचार्नु )२
तिम्रो भाई ....
तिम्रो दाई ....

म आएँ भने दिदी र बहिनी गुन्युचोलो साटौंला
लडाईंमा परें दुश्मनलाई जित्दै सकेमा म बाँचुला
गोली नै खाएँ नरोएरै ( दिदी बुवा आमा सम्हाल्नु )२
प्रदेशमै मेरो रगत सुके ( बहिनी भाईलाई सम्झाउनु )२
तिम्रो भाई ....
तिम्रो दाई ....

मेरो दल्के टोपी भुलेर पनि ( दिदी भान्जालाई नदिनु )२
मायाले मेरो पिरोल्दा पनि ( बहिनी बदला नसोच्नु )२
भाईटिकामा अरुलाई देख्दा ( दिदी आसुँ नझार्नु है )२
सुनसान देखी माइतलाई कहिल्यै ( बहिनी माया नमार्नु है )२
तिम्रो भाई ....
तिम्रो दाई ....

०५९-०७-२० भाईटिकाको दिन
( लाहुरेको कठोर चिनारी भए पनि कोमोल भावना र माटो प्रेम सधैं मुटु भित्र सँगालेर तितो यथार्थलाई सहिरहेको हुन्छ ।)

फरक ति र यि दिनहरु

१ अक्टोबर, चिनिया कम्युनिष्ट पार्टी सत्तामा आएको ६० बर्षको अबसरमा चिनिया जनता देशैभरी भब्य उत्सब मनाइरहेका छन् र जताततै खुशीयाली छाइरहेकोछ । हाम्रो युनिभर्सिटीमा भएको झण्डात्तोलन कार्यक्रममा म पनि सरीक भएँ । बेइजिङमा जनमुक्तिसेनाले देखाएको लाल परेड पनि युनिभर्सिटीले ब्यबस्था गरेको प्रोजेक्टरमा प्रत्यक्ष प्रसारन हेरेँ । अघिल्लो बर्षहरुमा जहिले एक हप्ता राष्ट्रिय बिदा हुन्थ्यो यसपाली भने स्वाइन फ्लुको संक्रमन रोक्न भनेर अहिलेको बिदा पछी जनवरीमा हुने जाडो बिदामा दिने गरी अफिसले मिलाएकोछ ।

पोहोर साल बिदा पाएका थियौ । साथीहरुसँग यही मौकामा चाइनाको पुरानो राजधानी नान्जिङ घुम्न जाने र त्यहिबाट चर्चित सुचाउ पार्क हुँदै एसियाको न्युयोर्क भनिने साङ्घाई शहर घुमेर फर्किने निधो गर्यौ । हाम्रो योजना मुताबिक दुई तारिख साँझको बस चदेर नान्जिङ प्रस्थान गर्यौ । हामी नयाँ ठाउँ घुम्न र साथीहरुलाई भेट्न पाएकोमा साह्रै हर्षित थियौ । ति ऐतिहासिक ठाउँहरु हेर्न निकै उत्साहित पनि थियौ । नान्जिङमा एरोमेटिक्स पद्ढै गरेका साथीहरु पनि थिए । सल्लाह अनुसार हामी उनिहरुको होस्टेलमा पुग्यौ । तीन तारिखको दिन भरी नान्जिङ घुम्यौ । साथीहरुसँग निकै रमाइलो भयो । साँझ उनिहरुकै होस्टेलमा गएर सुत्यौ । म अरु साथीहरु भन्दा राती अली चाडै सुतेको थिएँ । अरु साथीहरु कोही ३ बजे कोही ५ बजे तिर सुतेछन । त्यहा जहिले पनि त्यसरी नै बिहान तिर मात्र सुत्ने गर्दा रहेछन । बिहान सुतिरहेकै बेला आठ बजेतिर मेरो मोबाईल बज्यो । उठेर नम्बर हेरें, बाहिरबाट आएको रहेछ । एकछिन तर्सिएँ, किन कि बिहान मेरो फोन बिरलै मात्र आउथ्यो । मैले पनि फोन गर्ने बेलामा जहिले साँझको समयमा मात्र गर्ने गदथेँ । फोन उठाएँ, जेठा दाजुले ब्रुनाइबाट गर्नु भएको रहेछ । "कान्छा, बुवा ठूली आमाको १३ दिने काजकृयामा जानु भएको थियो रे । दुखिरहेको टाउको त्यहा झनै दुख्न थालेपछि सबैजनाले मिलेर राती घरमा लिएर सुताएछन । बिहान बुवा अचेत हुनु भएछ । बोल्ने चल्ने केही गर्नु हुन्न रे। अहिले बोकेर सिमलवाङ तिर लिएर आउँदैछन रे, अहिले फोन गरेको लाग्दै लागेको छैन । तिमीलाई थाहा भएको राम्रो डाक्टर कोही छन भने त्यही लग्न भन्दिन्छु ।" दाजुको एकोहोरो कुराले म छिन्नभिन्न हुन्छु । र पनि भन्छु," मैले पनि फोन लगाउन प्रयास गर्छु । यदी लाग्यो भने तपाईंलाई पनि खबर गर्नेछु । डाक्टरको बारे साथीहरु सबैसँग एकचोटि राम्ररी सोधेर फोन गर्छु ।"

जुलाईमा म चाइनाबाट नेपाल गएँ । अगस्त सुरुतिर जेठा दाजुका सबै परिवार ब्रुनाइबाट आउनु भयो । रोल्पा घर गयौ, इष्टमित्रलाई भेट्यौ, गाउँघर घुम्यौ र भ्याए जती जन्मस्थलका बनपाखा हेर्यौ । आफन्तहरुले खुवाउन बोलाएर घरमै राम्ररी बस्न पाएनौ । नजाउ भन्दा पिर मान्ने, सबैकोमा जाऔ भन्दा भ्याउदै नभ्याउने । एकदिनमा दुई घर पुगेर पनि सकेजती धेरैकोमा पुग्यौ तर पनि धेरै जनाले नगएकोमा गुनासो गर्नु भयो । समय अपुग भएकोले सहोदर मामा र जेठी दिदिले समेट् घरमा बोलाएर खाना खुवाउने धोको पुरा हुन सकेन । अगस्त अन्तिम २४/२५ तिर घर छाड्यौ । हाम्रो सबै परिवार घरबाट हिंडेर सादे एक घण्टा लाग्ने दाजु भाउजुकोको माइत माडिचौरमा बास बस्ने कुरो थियो । तर अन्तिममा आएर बुवाले टाउको पनि दुखिरहेको र उकालोमा फर्केर आउन पनि गाह्रो हुने भएकाले अली नजाने मन गर्नुभयो । त्यसैले आमा, दुई दिदी, दाजुभाउजु, भतिजिहरु र भान्जाभान्जिहरु माडिचौरतिर हिड्यौ । घर निरको सानो थुम्को कताउनै लाग्दा जेठि दिदिले चिन्ता मिश्रित स्वरमा भन्नुभयो," बुवालाई हेर त, यतै हामीलाई हेरिरहनु भएको छ । एक दुई दिनलाई मात्र झुल्केर फर्किन आट्यौ । नातिनिहरुको पिरले बुवा यहाँ एक्लै टाउको दुखेर बिरामी परी तलमाथि हुनुहोला र हामी एक्लै के गर्ने हो । कोही पनि छोराबुहारी घरमा छैनौ ।" कान्छी दिदिले थप्नुभयो," पक्कै पनि एक न एक दिन त्यस्तै हुने त होला नि । नजिक भए पो चाडै खबर पनि पुग्छ र आउँलान ।" मैले फर्केर घरको दोकातिर हेरें । दोका बन्द रहेछ । बुवा आँगनको दुँगामा बसेर हामीतिर हेर्दै सुल्पामा तमाखु तानिरहनु भएको थियो । मैले अन्तिम पटक बुवालाई उभिएर हेरेँ, अनी मन मनै भगवान सँग प्रथाना गरेँ, मेरो बुवालाई मैले यही स्वस्थ अवस्थामै फेरी भेट्न पाउँ ।

म १३ बर्षको हुँदा पहिलो पटक बुवाआमाको काखभन्दा टाढा भएँ । ५ बर्ष पनि नपुगेकी सानी भतिजि मनिषासँग घरपरिवारबाट टाढा रहेर जिप्सको होस्टेलमा बसेर पढ्न थाल्यौ । जुन दिनदेखी म पहिलो पटक घर छाडे त्यही देखिन् नै मेरो आसुँ कहिल्यै नरोकिएर झरेको झरेइ छ । जब म एक्लै टाढा हुन्छु, सोचिरहेको हुन्छु, अर्को पटक घरबाट निस्कदा नरोएर नै निस्कन्छु । मेरो आसुँ बहेको देखेर मेरी सानी भतिजी रुन्छिन्, हाम्रो आसुँ देखेर कोमोल मनकी हाम्री बज्यै-आमा रुनुहुन्छ । म हाँसी हाँसी बिदा हुन्छु, आसुँ देखाउदिन सोच्छु,तर आसुँ थाम्न कहिल्यै सकिन । जब स्कुलमा बिदा नजिक नजिक आउन थाल्थ्यो, जहिल्यै मनमा एउटै कुरा खेलाइरहन्थेँ," म घर पुग्ना साथ बुवाआमाको खुट्टा दोघ्छु, बिदा सकेर फर्कदा अलिकती पनि अध्यारो मुख नलगाएर नै स्कुल फर्किन्छु ।" तर मैले दुबै काम कहिल्यै गर्न सकिन, दाङमा पढिरहेको बेला होस् या काठमाडौंमा । चाइनाबाट पनि त्यही सोचेर गएको थिएँ तर बुवाआमाको अगाडि पुग्ना साथ म यती अधैर्य हुन्छु कि ति औपचारिकताका कुराहरु सबै बिर्सिदिन्छु । जब बिदा सकिएर घर छाडेर जाने दिन नजिकिन थाल्छ, मन गह्रुङो भएर आउछ । हाँस्दा हाँस्दै पनि आसुँहरु आँफै झर्छन । सबै भन्दा दुख्ने भनेको बुवाआमाबाट टाढा हुनुले नै हो, त्यो भन्दा पनि अझै दुई दिने जिन्दगीमा कतै फेरी भेट पो हुन नपाईने पो हो कि भन्ने भय नै हो । मेरो ति भयहरु अनाबश्यक लाग्थेनन् कहिल्यै पनि, किन कि कालले कतिखेर कस्लाई तिपेर लाने हो अनिश्चित छ । मृत्‍यु अबश्य हुन्छ र पनि मलाई मृत्‍यु स्विकार्न मलाई चेतना भएदेखी नै निकै गाह्रो लाग्ने गर्दछ । पोहोर साल पनि घरमा बुवालाई एक्लै छाडेर हिंड्नु पर्दा मन भित्र भित्रै कुदियो तर आसुँ झरेन । शायद बुवा बाहेक अरु परिवार सँगै निस्केको कारणले घर छाड्दैछु भन्ने महशुस भएन होला । हो, अहिलेसम्म एक पटक मात्र मेरो आँखाबाट आँशुको बलिन्ध्र धारा झरेन, सिर्फ एकपटक मात्र अहिलेसम्म । अर्थात बुवाबाट टाढा हुने बेला एक पटक मात्र भए पनि मेरो आसुँ झारेन, उहाँले मलाई हाँसी हाँसी आफ्नो झोला बोकेर टाढा भएको देख्नुभयो । लागेको थियो, अब मैले आफुलाई बलियो बनाउन सकेछु ।तर त्यो आसुँ माडिचौर आएर आमासँग छुट्टीने बेलामा नराम्ररी पोखियो । दाइको फोन सँग संगै फेरी रुन थाल्यो निरिही मन आँशु बनेर ।

साथीहरु सबै सुतिरहेका थिए । उनिहरुलाई उठाएर पनि के नै पो गर्न सकिन्थ्यो र ! निकै बेचैन भएँ । बल्लतल्ल १२ बज्यो । साथीहरुलाई अब चाँही उठाउन थालें । संगै गएका साथीहरुलाई सबै बताएँ । नान्जिङका साथीहरुलाई केही पनि भनिन । फोन कार्ड जसरी पनि खोज्दिन आग्रह गरेँ । फोन कार्ड त पाएँ तर जती फोन गर्दा पनि लागेन । न ब्रुनाइ लाग्छ, न रोल्पा, न दाङ, न भेनाको मोबाईलमा । भित्र भित्रै होस्टेल फर्किने मन भए पनि साथीहरुसँग गएको फरक्क फर्केर आउँदा पनि उनिहरुलाई नरमाइलो हुने । घुम्न त झन रहर हुने कुरै छैन । फोन लगाउन कती प्रयास गरे तर एकचोटि पनि कतै लागेन । संपर्क हुने बेलामा दाइले बुवाको पछिल्लो स्थिती बारे जानकारी दिनुहुन्थ्यो । अन्त्यमा एउटै बिकल्प देखें, हेनानमा रहेकी साथी सुस्मितालाई फोन गर्न लगाउने । उनले रोल्पा गरिन्, काठमाडौं गरिन्, ब्रुनाइ पनि गरिन् । सबै कुरा सोधेर मलाई भन्दै गर्थिन । नान्जिङ्का साथीहरुले गफ गर्न कर गर्थे । साथीहरुलाई भन्दा मोबाईलमा धेरै टाईम दिएकोमा गुनासो गर्थे । 'सेन्टि मूड' नगरि अली रमाइलो गर्न भन्थे तर मैले जसो तसो टारिदिन्थे । ५ तारिख सुचाउ हुँदै शांघाई जाने पूर्वयोजना क्यान्सिल गरेर सबै साथीहरुले युनिभर्सिटी तिर नै फर्किने सल्लाह गर्यौ । नान्जिङ्का साथीहरुलाई समय मिले अर्को पटक घुम्न आउने बताउदै बस खोज्न गयौ । बल्ल बल्ल एउटै बस भेट्यौ र चदेर वेइफ्याङ फर्क्यौ । बाटोमा दाइले फोन गर्नुभयो । सुस्मिताले पनि गरिरहन्थिन । स्लिपिङ बस थियो । साथीहरु गफ गर्दै थिए, म अर्कोतिर फर्किएर बेस्सरी रोएँ । अरुको लागि त्यो आन्शुको कुनै महत्व थिएन, सिर्फ निरर्थक आसुँ तर मेरो लागि भने त्यो एक्लोपनको साहरा र उकुसमुकुसबाट उम्काउने घनिष्ठ मित्र बनेको थियो । जब सबै बिकल्पहरु बन्द भएको पाउछु, केही गर्न नसक्ने अवस्थामा पुग्छु तब जहिले मेरो आसुँ धरधरी झर्न थाल्छन् ।

मैले यता साथीहरु सँग रमाइलो गरी बिदा मनाउने र नयाँ ठाउँ घुम्ने योजना बनाउदै गर्दा उता बुवा एक्कासी अचेत भएर दल्नु भएछ । यही दिनबाट सुरु भएको थियो हाम्रो ग्रह दशा । काठमाडौं लिएर बि एन्ड बि मा भर्ना गरेर डीप भेन थ्रोम्बोसिस ‘DVT’ को सफल अपरेसन भयो । कक्कड भरेर खाने गर्नुहुन्थ्यो, फोक्सोमा पनि इन्फेक्सन देखिएछ । COPD को पनि राम्रो उपचार भएछ । हाइपरटेन्सन पनि ठीक भएछ । उहाँले सानैमा आमा गुमाएर टुहुरे बालापन, अती नै कष्टप्रद सैन्य जागिर र पिडादायी जीवन जिउनु भएको थियो । त्यसैले पनि होला संघर्षशील दिनहरुलाई जित्न चुरोतको साथ लिउनु भएको पनि । खुशीको कुरा उहाँ अशक्त हुँदा हुँदै पनि पुरा होशमा आउनुभयो । दाजुभाउजुहरु पनि एक महिना काठमाडौंमा सँगै बस्नु भयो । आजैका दिनबाट बुवाको बाँया पट्टिको शरीर चल्न छाडेको थियो त्यसपछी कहिल्यै पनि चलेनछ । बरु ठीक ६ महिनापछी अप्रिल २ तारिख चैते दशैका दिन सधैं सधैंका लागि मृत्‍युका सामु हार खानुभएछ । चाडै सन्चो हुने आशा गर्दा गर्दै मृत्‍युले जितेछ । बुवा त्यसरी बिरामी पर्नु भएको आज ठीक एक बर्ष पुगेको छ । पोहोर साल बुवा बिरामी परेर अब के होला भन्ने पिडामा रुदैथियौ, यसपाली त झनै बुवा गुमाएर टुहुरा-टुहुरि भएर बुवाको यादमा रुदैछौ । समय पनि कस्तो कस्तो आइपर्दोरहेछ । डायरीका पुराना पानाहरु पल्ताउछु, जताततै बुवाको स्वास्थ्यलाभका लागि भगवानसँग प्रथाना गरेको छु तर आखिर इश्वर कारुणिक आवाजहरु कहाँ सुन्दोरहेछ र !? मैले पुजेका प्रत्येक देवतासँग बुवाकै दिर्घायुको आशिर्वाद मागेको छु तर जवाफमा अन्याय पाएकोछु । शरण परेकोछु तर मरन पाएकोछु । आस्था राखेर आस्तिक बनेकोछु तर भ्रम हताएर नास्तिक मार्ग देखाएकोछ । मेरो जन्मदाताको सेवा लामो समय गर्न पाउने बर माग्छु तर अफसोच दैब मसँग खेलाँचीको ठट्यौली गर्छ । आजकाल मेरो मनमा एउटा द्विबिधा जन्मिएकोछ । मैले मेरो आदर्शको कोटिमा राखेका गान्धीले भन्ने गरे झै 'गड' भनेको के साँच्चीकै 'सत्य' नै हो त ? गड् भन्नुको अर्थ सत्य नै हो भने त्रुथ को अर्थ पनि गड हुनुपर्छ कि पर्दैन ? त्यो गड र त्रुथ भित्र किन प्रत्यक्ष अन्तर्सम्बन्ध हुँदैन ? के आस्तिकहरुको चाँही त्रुथ अर्थात सत्यलाई आत्मसात गर्दैनन र ? मलाई त गड भनेको विश्वाश मात्र लाग्न थालेकोछ, त्रुथ अर्थात सत्य भनेको बरु भौतिकतामा पाउन थालेकोछु ।

जीवन पछी मृत्‍यु हुन्छ, बिज्ञान यही भन्छ । मृत्‍यु पछी जिउ मर्छ, आत्मा जीबित नै हुन्छ र पुनर्जन्म लिउछ, धर्मिक ग्रन्थ यही भन्छ । जब म कलेज पढिरहेको थिएँ, मैले भौतिकवाद र आध्यात्मावादको समायोजनमा बाँचेको जीवन नै उत्कृष्ट जीवन ठान्ने गर्दथें । तर अब म त्यो बिचार बदलेर एउटा सार्थक जीवन जिउन चाहन्छु । अब आँफैलाई जितेर बिजयी बन्न चाहन्छु किन कि आफुले आँफैलाई जित्नु नै संसार जित्नुको पहिलो जित हो । मैले मृत्‍यु अन्तिम हार मान्ने गर्दथें भने अन्तिम जित सहादत मान्दथें । चाहे हार होस्, चाहे जित नै होस् । बुवाको स्वर्गारोहन भएर उहाँको जित भएकोछ, हाम्रो हार भएकोछ । जिन्दगीभरी हाम्रो लागि हार्नुभयो, अन्तिममा मात्र उहाँले आफ्नो लागि जित्नुभएको छ । उहाँले स्वर्गमा बसाइ सार्नु भयो । हामीले कत्ती गर्दा पनि रोक्न सकेनौ । हामीले बुवाको काललाई चाहेर पनि जित्न सकेनौ, हामी हार्यौ । अन्तिम पटक बुवासँग टादिदा दिदिहरुले भन्नु भए झै बुवा त्यही निहुमा बिरामी पर्नु भयो र सदाका लागि हामीलाई छाडेर जानुभयो । घरमा त के बुवाले हामीलाई भेट्न चाहेको बेलामा पनि हामी कोही पनि पुग्न सकेनौ । पानी पानी भनेर माग्दा पनि पानी खुवाउने न दुई दिदिहरु नेपालमै भएर पनि साथमा पुग्नु भयो, न त हामी प्रदेशी तीन छोराहरु नै । टाउको दुख्न थालेपछि आँफै अस्पताल पुगेर औषधी लग्नु भएको थियो रे । अम्मल गर्न छाडेर सन्चो हुन्छु कि भनेर रक्सी र चुरोत पनि छाड्नु भएको थियो रे । तमाखु उहाँको सानैदेखिको साथी थियो रे । रक्सी चाँही २२ बर्ष भारतीय सेनाको सेवा पछी पेन्सन आएर मात्र खान थाल्नु भएको हो रे । दिनभरी सुघ्न पनि नसुघ्ने तर साँझ भने अलिकती मात्र भए पनि हुनै पर्थ्यो । अहिले आएर केही भन्नुछ त केवल बुवाको स्वर्ग बसाइमा उहाँको आत्माले सुख शान्ती पावोस ।

बुवा, अब हामीले तपाईंलाई देख्न नसिर्जिए पनि, पहिले जस्तै भेटेर र बोलेर नमिले पनि सधैं सधैं आशिर्वाद दिइरहनु होला । गलत बाटोतिर जानबाट रोकेर सुमार्ग देखाइ रहनुहोला । इज्जत कमाएको हेर्न चाहने ति आँखाहरु हामीबाट कहिल्यै नहताउनुहोला, एक न एक दिन त्यो क्षण अबश्य आउने नै छ । चोला मात्र फेरिएको हो, हामी सबै साथै छौ बुवा । हामी जिउदै छौ बुवा । छुट्टीने बेलामा नबर्सिएका आसुँ अहिले हरेक पल तपाईंको सम्झनामा नरोकिएर अनबरत बगिरहेकाछन । यो जीवन भरी एउटा मृत्‍यु सन्चो नहुने घाऊ बनी बल्झिरहनेछ बुवा । शायद तपाईंको चाहना थियो, मेरो जीवन आसुँ र दु:खबिहिन देख्ने, त्यसैले त अन्तिम पटक तपाईंसँग छुट्टीदा सधैं झर्ने गरेका आसुँ रोकिए । जसरी बिना आसुँ चुहाइ तपाईंसँग अन्तिम बिदा लिएको थिएँ, त्यसरी नै बिना आसुँ तपाईंको सेवा गर्न चाहन्छु । आशिर्वाद पाउन लायक त छैन तर पनि सराप नदिनु होला बुवा । यदी भगवान छ नै भने तपाईंको पुनर्जन्म मैले देख्ने गरी मेरो यही जुनीमा हवस् अनी पार गर्न नसके पनि भार उतार्ने प्रयास गर्नेछु बुवा । पुनर्जन्म चाडै भैदियोस बुवा । मनुवा रुपमा छिट्टै पुनरागमन हवस् बुवा ।
04 Oct, 09