पुर्खे सुनारकी आमा

गलेर लखतरान पाइलाहरु सार्दै 

चकमन्न अध्यारो रातमा जबर्जस्त 

झरी, पहिरो र चट्याङको वेपरवाह 

खोला तर्दै, पहाड छिचोल्दै 

क्षितिज पछ्याएर गन्तब्य हिडेको म यात्रु 

अकस्मात अनकन्तार डाँडोमा पुगेछु ।

भोक, प्यास र थकानले आहत म

आफ्नै ठानेर सानो झुपडीमा पस्छु

एक छेउ छाप्रो भट्किसकेछ

अर्को छेउमा टुक्रुक्क बसेकी छिन्

कतै देखेदेखे भेटेभेटे जस्तो लाग्ने

निस्सहाय एउटी बुदी आईमाई ।

निधारका छाला झन् खुम्च्याउदै 

घोरिएर एकोहोरो हेरिरहिन् 

म चुपचाप उनकै शरणमा छु 

भत्किदै-पुरिदै झुपडी 

बादी र पहिरोमा विलीन हुदैथ्यो 

तर निर्धक्क बसिरहेछिन् बुदी आमै

बाहिर निस्कने मेरो आग्रहलाई टारेर भनिन् 

`म पुर्खे सुनारकी अभागी आमा´

अनि पल्लो डाँडो देखाउदै ब्यंग गरिन् 

"बाबु! बाटो बिराएर आयौ कि!  

तिमी पुग्नु पर्ने त उ पारी पो होइन र !?"

म झल्यास्स ब्युझिन्छु   

धन्य! फगत सपना पो रहेछ ।

म सानै थिएँ

गाउँमा एउटा सनसनी मच्चियो

निर्दल कि बहुदल?

गाउँमा अर्को सनसनी मच्चियो

मोटो 'मशाल' कि पातलो 'मसाल'?

गाउँमा फेरि सनसनी मच्चियो

कांग्रेस कि कम्युनिष्ट?

अर्को झनै त्रासद महासनसनी फैलियो

पुर्खे सुनारको हत्या भयो ।

भन्नेले त भन्छन् 

टिका मेलाको झडपमा सोझो मान्छे पर्‍यो रे!

कसै-कसैले भन्छन्

लखेत्दै गर्दा भिरबाट आँफै हामफाल्यो रे!

कसैले भन्छन्

हातखुट्टा बाधेर छाँगोबाट खसाएको रे!  

कोही-कोहिले भन्छन् 

आफ्नै देश बिरुद्ध बोल्ने देशद्रोही मर्यो रे!

गाइगुई सुनियो 

जनताको मुक्ति चाहने योद्धाको सहादत भयो रे!  

भन्नेले जेसुकै भने पनि

अन्तत: पुर्खे सुनारको मृत्युु भएकै रहेछ । 

अझै सम्झिन्छु 

एक्लो छोरा पुर्खेकी एक्ली आमा

छोरा गुमाएको पिडामा छट्पटिदै

गाउँभरी बिलौना गर्दै तड्पिरहेकी

छोरा छिन्नेलाई आफ्नै प्राण लिन चुनौती दिदै हिडेकी 

अनौठो लाग्ने एक अग्लि दुब्ली पातली

बेदनामा मर्माहत अधबैसे आईमाई

मैले चिनेकी बिर्सू कमेनी 

अर्थात् पुर्खे सुनारकी आमा ।

कसैबाट सुनिछिन् शायद 

न्याय त सदरमुकाममा पाईन्छ रे भन्दै 

रगतले लट्पटिएको छोराको कपडाहरु हालेर 

धागो झोलामा बोकेर लिबाङ बजार पुगिछिन्

भावबिह्वल आमाले किटेरै भनिन् रे  

छोरा पुर्खेको हत्याराहरुको सर्जिमन दिइन् रे 

सम्माननीय न्यायाधीश मुसुमुसु हाँस्नुभएछ 

बर्षौ बित्यो तर सुनुवाई भएन 

बिचरी! बिक्षिप्त आमा 

सुकिलामुकिलाको न्यायालयमा 

पुत्रशोकको असह्य कसुर भोगिरहिन् 

कठै नि! न्याय त आँफै 

राजधानी र सदरमुकामको कठघरामा बन्दी रहेछ ।

कुन गल्तिको सजायमा मारियो पुर्खे?

कसको मुक्तिको लागि मरेको हो पुर्खे?

कस्ले मारेछ? किन मरेछ?

जन्मेर अकाल बैसमै मरेको 

आमाकी प्यारो छोरा पुर्खे ! 

दुखिनीले मर्म सुन्ने कोही भेटिनन् 

अनि बर्बराउदै गाउँ ओहोरदोहोर गर्दै 

आफ्नै भाग्यलाई सोध्थिन् प्रश्नैप्रश्नहरु 

उजुरी गर्थिन्, बहस गर्थिन् 

फैसला गर्थिन्, न्याय पाउथिन् 

जीवित पार्थिन् निर्दोष पुर्खेलाई

बेस्कन अङालो मार्थिन् अनि मुस्काउथिन् 

कसैले नसुने पनि

बोलिरहन्थिन् 

कसैले नदेखे पनि

हेरिरहन्थिन् 

मनभरिका कुराहरू सोधिरहन्थिन्  

अर्ध होशमै बिचरी! बिर्सू कमेनी  

अर्थात् पुर्खे सुनारकी आमा ।

के पुर्खे मारिनैपर्ने देशद्रोही नै थियो?

के पुर्खे देशभक्तहरुको अगुवा नै थियो?

पुर्खे निर्दलको थियो कि बहुदल?

पुर्खे कांग्रेस पक्ष कि कम्युनिष्ट?

पुर्खेले मृत्‍युलाई जित्यो वा हार्यो?  

आखिर पुर्खेलाई किन मारियो? 

जान्न र सुन्न चाहन्छिन् आमा 

शायद यही सोध्न मन छ छोरालाई भेटेर 

र पोख्नुछ मनभरिको बेदना

यसरी नै बाँचिरहेछिन् आशैआशमा 

बिरानो भइ सबैको माझमा 

बिचरी!

उनै, बिर्सू कमेनी अर्थात् पुर्खे सुनारकी आमा

सहिद पुर्खे सुनारकी आमा । 

०१ कार्तिक २०६६ 

18th Oct, 2009

शान्दोङ, चाइना