मंसिर ४ गतेको प्रदेश र संघको निर्वाचन नजिकिएसँगै दलहरूले औपचारिकताकै लागि भए पनि धमाधम घोषणा पत्र सार्वजनिक गर्दैछन् । अबको पाँच बर्ष जनताले कस्तो प्रतिनिधि छान्नेछन् र तिनले देशलाई कुन दिशातिर डोर्याउने हुन् भन्ने त निर्वाचनमा प्राप्त जनमतले निर्धारण गर्नेछ । प्रमुख राजनीतिक दलहरूका अलावा केहि क्षेत्रीय पार्टीहरु र केहि स्वतन्त्र भनिने ब्यक्तिहरुले तामझामका साथ उम्मेदवारी दर्ता गराएका छन् । आफ्नै दलभित्र टिकट पाउन नेताहरूको हेर्नलायक रस्साकस्सी र शिर्ष नेताहरूले आफ्ना खासखास मान्छेहरुलाई टिकट दिलाउन गरेका अनेक प्रपन्चहरु फेरि पनि सुन्न पायौं । अब जनतालाई अनेक आश्वासन बाड्न र आफू मात्रै योग्य उम्मेदवार भएको विश्वास दिलाउन प्रतिस्पर्धा चल्नेछ । उम्मेदवारहरुले आफू जसरी पनि जित्नैपर्ने गरि सकुनी दाउ हान्नेछन् । चुनावसम्म देखिने र नदेखिने गरि अनेक चलखेल चल्नेछ । दु:खका साथ भन्नुपर्दा यस्तै रवैयाले निरन्तरता पाइरह्यो भने निर्वाचनपश्चात् पनि देशको शासन शैलीमा त्यति ठुलो अन्तर होला भन्ने अपेक्षा भने गर्न सकिदैन ।
म राजनीतिमा प्रत्यक्ष संलग्न नभए पनि सानै उमेरदेखि देशमा भइरहेका प्रायः राजनीतिक घटनाक्रमहरुको एउटा साक्षी बन्ने अवसर जुरेको छ । रोल्पामा छदा बाल्यकालमै भीषण जनयुद्ध देखियो, भोगियो भने अल्लारे हुँदै गर्दा राजधानीमा बिशाल जनआन्दोलन । मलाई लाग्छ, मेरो उमेर समुहलाई लगभग स्कुल र कलेजका पाठहरु जत्तिकै राजनिती पनि पद्न र बुझ्नुपर्यो किनकि जनयुद्धको आगोसँगसँगै हुर्किएका हामीले सशस्त्र र शान्तिपूर्ण राजनीतिक उथलपुथलहरु नजिकैबाट नियाल्न पायौं । राजनीतिक परिवर्तनको प्रसव ब्यथा र शिशु अवस्था पनि देख्न पायौं । यति महत्त्वपूर्ण कालखण्डको एक भुक्तभोगी हुनुपरेकोमा सौभाग्य र दुर्भाग्य दुबै ठान्नुपरेको छ ।
विश्वभरीका जुनसुकै देशको इतिहास र वर्तमान हेर्दा जहाँ राजनीतिले बेलैमा सहि दिशा पकडेकोछ त्यहाँ शान्ति, समृद्धि र सुशासन कायम भएकोछ भने जनता पनि सभ्य र अनुशासित देखिन्छन् तर जहाँजहाँ राजनीति गलत तरिकाले अघि बदिरहेकोछ त्यहाँ देश अस्थिरताको बन्दी बनेको छ भने जनताको जीवन अन्योलपूर्ण र भविष्य दिनानुदिन अन्धकारको दलदलमा भासिदै गइरहेको हुन्छ ।
१०३ बर्षदेखि लादिएको निरंकुश जहानिय शासनको बिरुद्ध २००७ सालमा कांग्रेसले गरेको सशस्त्र क्रान्ति, प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि राजा, राणा र कांग्रेस बीचमा भएको त्रिपक्षीय सम्झौता, सम्झौता कार्यान्वयनमा उदासीनता र दुई तिहाई जनमत प्राप्त कांग्रेस सरकारलाई गरिएको `कु´ पश्चात् आएको पञ्चायती शासन र २०४६ सालमा पुनःस्थापित पूर्ण भनिएको प्रजातान्त्रिक व्यवस्था जसरी कुपोषणमा परेर हुर्किन पाएन फेरि पनि त्यसरी नै २०५२ सालमा नेकपा माओवादीले घोषणा गरेको सशस्त्र जनयुद्ध, माओवादी र संसदवादी दलहरु बीच भएको सम्झौताअनुरूप २०६२-०६३ मा गरिएको जनआन्दोलन र परिणामस्वरूप पुनर्स्थापित प्रतिनिधिसभा, संविधानसभा, गणतन्त्र, शान्तिप्रकृया, समानुपातिक समावेशी लगायतका मुद्दाहरु पुनः कुपोशीत भएर कमजोर हुँदै गइरहदा शायद मजस्ता धेरैलाई पुरानै इतिहासको पुनरावृत्ति भइरहेको आभास हुनथालेको छ । अहिले २०१७ र २०६१ सालमा जस्तो राजनीतिक रुपले निर्दलीय शासन वा सकृय राजतन्त्र आउने सम्भावना त छैन तर पनि दलहरूले सहिदहरुको सपना, आन्दोलनको भावना र जनताको आकांक्षामा कुठाराघात गर्दै जादा परिवर्तन नरुचाउने प्रतिगामी तत्वहरुलाई सल्बलाउन अनुकुल वातावरण बन्दै जाने खतरा भने रहिरहनेछ ।
२००७ सालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलन सफल भएपछि विपि कोइराला, मातृकाप्रसाद कोइराला र सुबर्ण शमशेरहरुमा मतभेद हुँदा प्रजातन्त्रको हरण हुनपुग्यो । ०४६ सालमा गिरिजाप्रसाद कोइराला, कृष्णप्रसाद भट्टराई र गणेशमान सिंहहरु बीचको टकराव सतहमै आइदिदा पञ्चायतका हिमायतीहरु हौसिनु स्वभाविक थियो । गणतन्त्र घोषणापश्चात् सडक आन्दोलनका सहयात्री दलहरूका बीच आपसी सम्बन्ध चिसिदै जादा दुलो पसेको झुण्ड फेरि दृश्यमा देखिन आतुर हुनु अन्यथा मान्नुपरेन । प्रजातान्त्रिक शासन व्यवस्थामा तत्कालीन आन्दोलनकारी शक्तिहरु मुख्यतः कांग्रेस र एमालेले परिवर्तनकारी मुद्दाहरु बिर्सिएर सत्ता मोहमा लिप्त हुनथालेकाले तीब्र रूपमा असन्तुष्टि बद्नथाल्यो । यसैको विकल्पका रूपमा एउटा प्रगतिशील विचार बोकेको शक्ति माओवादी समाजमा प्रकट हुँदा मुक्ति या मृत्युको स्कुलिङमा विद्रोहको बलियो आधारभूमि तय भयो र छोटो समयमै देशको अधिकांश भुभागमा कब्जा समेत जमायो । शान्तिप्रक्रियामा आएसँगै संविधानसभामा समेत माओवादीको पक्षमा अत्यधिक मत जाहेर भयो । माओवादी सत्तामा पुगेपछि जनताले बिचार र ब्यवहारमा समानता खोजेका थिए । त्यहीँ अनुरुप युद्ध कालमा उठाएका राष्ट्रियतासँग सम्बन्धित सवालहरु, राजनीतिक, सामाजिकआर्थिक परिवर्तन, जातीय, क्षेत्रीय, लैंगिक समानताका मुद्दाहरु फटाफट लागु गर्दै जानुको सट्टा संसदीय विकृतिलाई तिब्रताका साथ अंगाल्नतिर लाग्न थाल्यो । परिणामस्वरूप माओवादीप्रति जनतामा आशंका पैदा हुनुका साथै अग्रगामी मुद्दाहरू नै क्रमशः ओझेल पर्दै गए । सरकारमा पुगेर परिवर्तनको एजेन्डालाई दृढतापूर्वक कार्यान्वयन गर्न लाग्नुपर्नेमा उल्टै प्रचण्ड, वैद्य, बाबुरामको नाउँमा चरम गुटबन्दी गर्नतिर लाग्नथाल्यो र पार्टी नै टुक्राटुक्रा हुनपुग्यो । माओवादीको फुटसँगै आन्दोलनको म्यान्डेट पनि कमजोर हुँदै गयो तर माओवादी सुध्रिनुको सट्टा झन्झन् संसदीय व्यवस्थाको खाल्डोमा उम्किनै नसक्ने गरि भासिन पुग्यो । नेताहरुका लागि पार्टीमा योगदान गरेका, क्षमतावान, स्वच्छ आलोचना गर्ने कार्यकर्ताहरुभन्दा शहरतिरका धनाद्य, विवादित ठेकेदार, व्यापारी, घुसखोर कर्मचारी, बुर्जुवा बुद्धिजीवी, नातगोता र कथित शिक्षित चाकरीवाजहरु नै प्यारो लाग्न थाल्यो । मुख्यतः ००७ र ०४६ सालपछि नेपाली कांग्रेस र ०६२-०६३ पछि नेकपा माओवादी आन्तरिक द्वन्द्वमा फस्नु र मुख्य आन्दोलनकारी दलहरू बीच आपसी सम्बन्धमा चिसोपना आउनाकै कारण परिवर्तन नरुचाउने देशभित्र र देशबाहिरका शक्तिहरुलाई चलखेल गर्ने सुनौलो अवसर मिल्यो । त्यत्रो त्याग र समर्पण गरेर आएका दलका नेताहरू अति आत्मकेन्द्रित र व्यक्तिवादी भएर सत्ता नै सबथोक भन्नथालेकै कारण देश र जनताले बारम्बार त्यहीँ दुष्चक्र भोग्न बाध्य भएका छौं ।
राजनीतिक दलहरूप्रति मेरो कुनै पुर्वाग्रह छैन तर बैशाखको स्थानीय तहदेखि अहिले प्रदेश र संघका उम्मेदवार छनौट र प्रचारशैली हेर्दा शिर्ष नेतृत्वले समयको आवश्यकतालाई बुझेर आत्मसात गर्न अझै तयार भएजस्तो देखिदैन । नेताहरुले उम्मेदवार छनौटमा निष्पक्ष र न्यायोचित निर्णय गर्नुभन्दा नातावाद, कृपावाद पहुँच, पैसा र सम्बन्धकै आधारमा अवसर दिन गरेका अनेक टिकडमहरु कसैबाट छिपेको छैन । अझै पनि पुरानै तरिकाले पार्टी चल्छ या चलाइन्छ भन्ने लागेको छ भने त्यो आत्मघाती सोचाइ हो । पार्टीको बिधानअनुसार जनतामा घुलमिल भएका, नैतिकवान, योग्य र सक्षम उम्मेदवार छनौट गर्नेभन्दा आफ्नो गोजीका ब्यक्तिहरुलाई प्राथमिकतामा पार्नुले शुभसंकेत र सन्देश दिदैन । निर्वाचनका लागि तल्लो तहबाटै उम्मेदवार छनौटको प्रकृयागत खुड्किलाहरु चद्दै मुल दैलोमा आएका नेताहरुलाई गलहत्याएर जस्केलोबाट छिर्नेहरुलाई महत्त्व दिने स्वेच्छाचारी शैली नसच्याउने हो भने भविष्यमा पार्टीहरुले अनपेक्षित क्षति व्यहोर्दै जानुपर्नेछ । प्रमुख दलहरूका शिर्ष नेतृत्वमा देखिएको शक्ति संघर्षको सिधा असर टिकट वितरणमा समेत देखिएको छ भने यसको सिको गर्दै युवा पुस्तामार्फत क्रमशः देशैभरी झाँगिदै जानथालेको छ । एमालेमा त पार्टी अनुशासनको नाउँमा स्वच्छ आलोचना पनि निषेध जस्तै छ, केपी ओलिद्वारा माधव गुट हुँदै अहिले भिम रावल र घनश्याम भुसालसम्मलाई नराम्ररी भाटा लागाइएकोछ । कांग्रेसमा शेरबहादुर - रामचन्द्र हुँदै शेखरसम्म पुगेको छ भने अब गगन-बिश्वप्रकाश-प्रदीपतिर हस्तान्तरण हुँदै जाने प्रवल सम्भावना छ । माओवादीमा सुप्रिमो प्रचण्डको बिरासत थाम्नेगरी उनकै छहारीमा वर्षमान पुन र जनार्दन शर्माबीच शक्तिशाली कमाण्डर बन्न तछाड्मछाड चलिरहेकै छ । नेताका घर कुर्नेहरु काखा र पार्टीलाई काँध थाप्नेहरु पाखा पारिएका छन् । यस्तो अस्वस्थ गुटबन्दीकै कारणले कतिपय आशा गरिएका युवाहरु कि शिर्ष नेतृत्वको शिकार बनेका छन् कि त नेताहरुका लागि बलि चद्न विवश भएका छन् ।
प्रमुख दलहरूमा अघिल्लो पुस्ताकै एक छत्र नेतृत्व रहिरहेकोमा भन्दा पनि उनीहरुमा यथास्थितिवादी सोच रहिरहनु देश र पार्टीका लागि बदी हानिकारक छ । कार्यकर्ताहरूले आफ्नो क्षमता अनुसार नेताहरूसँग हक माग्दा भिख मागे झैं ठान्नु गलत बुझाइ हो । नेतृत्वको देवत्वकरण र दानवीकरण गर्ने दुबै प्रवृत्तिले विषयबस्तुको सहि निस्कर्षमा पुग्न दिदैन । युवाहरुले पनि मुल नेतृत्वको गलत प्रवृतिका बिरुद्ध प्रश्न गर्ने, सुधार्ने वा सार्थक बिद्रोह गर्ने आँट गर्नुभन्दा बरु अन्धभक्त भएर अवसर लिन तत्पर देखिन्छन् । सचेत कार्यकर्ताहरु पनि विकल्प बन्दैजानुको सट्टा अधिकांश भजनमण्डलीको रूपमा बिकास भइरहेका छन् । नेतृत्वका सामु सत्य र न्यायका लागि नचुक्ने, नझुक्ने मान्यतालाई अंगिकार गर्न छाडेर बरु चुक्ने र झुक्ने अनि कुनै पद प्राप्त गर्ने अवसरवादी मानसिकताको बिकास हुँदै गइरहेको छ । न्याय र समानताको लागि लडेकै नेताहरूमा सोही अनुसारको व्यवहार नहुदा जीवनभर पार्टीका लागि पसिना बगाएका निष्ठावान सहकर्मीहरुले आसु चुहाउदै बिदा हुन बाध्य भइरहेका छन् । आन्तरिक कार्यक्रममा नीति, सिद्धान्त, संस्कारसम्बन्धि प्रशिक्षण, छलफल र बहस हुन छाडेर केवल प्रशंसा, बखान र गुणगान मात्रै हुन थालेका छन् । आत्मसमिक्षा, आत्मालोचना त झन् कहिल्यै हुँदैन । यस्तोबेलामा सक्षम युवाहरुले जनताको मनमस्तिष्कमा आशा जगाउदै नेतृत्व हस्तान्तरण र रुपान्तरणमा हस्तक्षेपकारी भूमिका निर्वाह गर्न सक्नुपर्दछ । पाका र अग्रजहरुलाई सम्मानित दंगले उचित स्थान दिएर नयाँ सोचका साथ आफ्नो औचित्य पुष्टि गर्दै जाने आत्मविश्वास देखाउनुमा नै देश, जनता र पार्टीकै निम्ति उत्तम हुन्छ ।
विगतमा समाजको आमूल परिवर्तनमा समर्पित, सिद्धान्तनिष्ठ, त्यागी र जनताप्रति उत्तरदायी नेताहरू यदाकदा राजनीतिको परिदृष्यमा नदेखिएका र आदर्शमा टिक्न नखोजेका होइनन् तर उनीहरुलाई सिद्द्याउने गरि भित्र र बाहिरबाट अनेक षड्यन्त्रको तानाबाना बुनियो । आफ्नै सहयोद्दालाई प्रहार गर्न थुप्रै शिखण्डीरुपी पात्रहरु तयार पारेर मैदानमा उतारियो, उतारिदैछ। जनस्तरबाट पनि अशल ब्यक्ति चिन्न र बचाउन नसकेपछि उनीहरुको राजनीतिक अवसान निश्चित थियो र भयो पनि । अहिलेसम्म पनि त्यस्तै विडम्बनापूर्ण स्थितीको निरन्तरता चलिरहेको छ । राजनितीमा नैतिकवान र संस्कारी ब्यक्तिहरु पाखा लाग्दै जादा गलत मान्छेहरू हावी हुनु स्वभाविक थियो । तसर्थ, चुनावमा बाँडिने झुटो आश्वासन र अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाकै परिणामस्वरुप भ्रष्टाचार, कुशासन, राज्यकोषको दोहन जस्ता अनेक घृणित र अनैतिक कार्यहरू निर्धक्क हुन्छन् र त सोझा जनताले आजपर्यन्त गाउँटोलदेखी शहरबजारसम्मै सानाठूला मझौला नेता कहलिने भ्रष्टहरुको रजगज सहनुपरेको छ ।
राजनीतिमा व्याप्त विकृतिले गर्दा राजनीति नीतिबिहिन, पार्टीहरु सिद्धान्तबिहिन, नेताहरु बिचारबिहिन, समाज संस्कारबिहिन र धर्मशास्त्र समेत अर्थहीन हुँदै जानू दुर्भाग्यपूर्ण छ । यस्तो उद्देश्यबिहिन यात्राको अर्थ र गन्तव्य दुबै हुँदैन । यसले आम मान्छेमा राजनीति फगत घिउ बेचुवा र तरबार बेचुवाको ब्यापार जस्तै रैछ भन्ने बुझाइ झन्झन् स्थापित बन्दैगएको छ । फलतः राजनितीप्रति जसले जस्तोसुकै आग्रह-पुर्वाग्रह राखेर घृणित टिप्पणी गरे पनि प्रतिवाद गर्नसक्ने अवस्था रहेन भने टिप्पणी गर्दैगर्दा समवेदनशील बनिरहनै नपर्ने जस्तो गलत संस्कारको विकास हुँदै गएको छ । अब दलहरूले यस प्रकारका अराजकता र अनुशासनहिनतालाई रोक्नका लागि आफैं सुध्रिएर व्यवहारमै पुष्टि नगरी सुखै छैन ।
अहिले देशमा जताततै फोहोर छ, दुर्गन्धित छ । सर्वसाधारण जनताको मनमा उकुसमुकुस छ । सरकार त छ, आफ्नो जस्तो लाग्दैन । न्यायालय छ, न्यायप्रति भरोसा छैन । प्रहरी प्रशासन, राष्ट्र सेवक कर्मचारी सबै छन् तर मालिक जस्ता छन् । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग छ, आफैं घुसपैठमा चुर्लुम्म डुबेको छ । सरकार दलाल पुजिपती र माफियाको योजना मुताविक काम गर्छ । राजद्रोह लाग्नुपर्ने अपराधी र भ्रष्टहरुलाई वैधानिक संरक्षण गर्छ । अब त राजनीतिको आवरणमा ती आफैं पार्टीका टिकट लिएर सांसद र मन्त्री हुने तरखरमा लागेका छन् । राजनीतिक बिचार र आस्थाकै कारण सामाजिक विग्रह पैदा भएर हुँदाहुँदै हाम्रो समाजका आधारहरु कमजोर हुँदै गइरहेका छन् । मित्र छन्, मित्रता छैन । आफन्त छन्, आत्मीयता छैन । गाउँघरमै अर्मपर्म र ऐचोपैचोको चलन लोप हुँदै गएका छन् । अब सम्बन्धहरु पनि नाफाघाटा र लेनदेनमा परिणत हुन थाल्दैछन् । पाकापाका नेताहरु छन् तर परिक्षित र असफलहरु बढी छन् । विवेकभन्दा आवेग र आदेश छ । दाउ कुर्सीमा पुग्नेछ, शान र मान थाप्ने छ । राज्यको सारा स्रोत साधन र शक्ति आफुमै केन्द्रित गर्नेछ । बिरोधीलाई ठेगान लाउनेछ । सर्वहाराका ठेकेदार नेताहरुले सर्वहारा बर्गकै हुर्मत लिएका छन् । प्रजातन्त्रको मसिहा नेताहरूले प्रजातान्त्रिक मूल्य र मान्यतालाई कुरिकुरी गरेका छन् । जुनसुकै पार्टी सरकारमा आए पनि जनताले जीवनमा केहि फरक अनुभुती गर्न पाएका छैनन् । पार्टीहरु नाउँमा भिन्नाभिन्नै भए पनि आचरणमा समान छन् । हामीले पाँच बर्ष भ्रष्ट छन् भन्छौं तर निर्वाचनमा बारम्बार सत्ताको तालाचाबी उनीहरुलाई नै सुम्पिन्छौं । केही समयभित्रै देशमा पुरै कायापलट गरुन् भन्ने होईन तर जनजनको मनमनमा उर्जा भर्ने र अपनत्वको आभास गराउनसक्ने सामर्थ्य भएको राजनेता चाहिएको छ । त्यस्तो भावना जागृत गराउनसके मात्रै देश एकताबद्ध हुन्छ र सफलताको शिखरतिर लम्किन थाल्दछ ।
देशमा दशकौंदेखि रहेका तमाम विसंगतिले हामीहरु आजित छौं तर यस्तो कहालीलाग्दो अवस्थामा पुग्नुको हिस्सेदार चाहिँ म र हामी सबै हौं । ससाना प्रलोभनमा परेर आफ्नो र आउने पुस्ताको भविष्यको खिलाफमा सधैं प्रयोग मात्रै भयौं । दलिय व्यवस्थाको विकल्प तानाशाह कदापी हुनसक्दैन तर अब बेथितिको जरैदेखि उन्मुलन गर्ने नै हो भने जनताहरु निर्मम हुनैपर्दछ । देश छिट्टै बन्नुपर्छ भन्ने सामुहिक चाहनालाई एकीकृत गरेर सहि दिशानिर्देश गर्न नसक्नु हाम्रो कमजोरी हो । सारा दोष केवल राजनितीकर्मीलाई थोपर्ने या सरकार र प्रतिपक्षीले एक अर्कालाई औंला देखाएर आफू चाहिँ चोखो बन्न मिल्दैन । सबैभन्दा पहिले म र मसँगै मेरो परिवार, मेरो गाउँ र समाजकै सोंच परिवर्तन हुन जरुरी छ । हाम्रो पृष्ठभूमि, दृष्टिकोण, समय र परिस्थितीले केहि अन्तर पारे पनि सम्पूर्ण वादहरुभन्दा माथि मानवतावाद रहनुपर्दछ । एक्काइसौं शताब्दीको आधुनिक युगमा सामाजिक न्याय र समानता नै लोकतान्त्रिक मुलुकको मुल मन्त्र र लक्ष्य हुनुपर्दछ र यो नै सर्वस्विकार्य सत्य पनि हो ।
अहिलेसम्म देशमा सोचे जस्तो परिवर्तन हुन नसक्नुको मुख्य कारण अस्थिर राजनीति हो । त्यसैले त धेरैजसोको मनमा दलहरू असफल र नेताहरू सबै अयोग्य भए भन्ने लागिरहेको छ । देशको अवस्था सुधार नहुनुको सम्पूर्ण अपजस राजनीतिज्ञले बोक्नुपरेको छ । यहीँ असन्तुष्टिकै कारण अहिले देशको बेथितिलाई छिनभरमै निमिट्यान्न पार्ने भन्दै देशैभरी स्वतन्त्र उम्मेदवारी दर्ता गरिएका छन् । स्वतन्त्र उम्मेदवारहरु पनि दलहरू जस्तै बर्खा मासको झरी च्याउ सरि उमृएका छन् । यथार्थमा भने स्वतन्त्रहरुको भेलले दलको सदस्यता नलिएका वास्तविक स्वतन्त्रहरुको सपना बगाइरहेको छ । राज्यको नीति निर्माण तहमा पुगेर गर्ने ठोस मार्गचित्र प्रस्तुत गर्नेभन्दा पुरानोलाई उछिट्टो काद्ने र आफु मात्रै योग्य पात्र सावित गर्नेमा मेहनत गरिरहेका छन् । राजनीतिक, सामाजिकआर्थिक, प्रशासनिक, परराष्ट्र सम्बन्धदेखि लिएर शिक्षा, स्वास्थ्य, खानेपानी, भ्रष्टाचार, जनशक्ति पलायन, प्राकृतिक दोहनसम्मका प्रमुख मुद्धाहरुमा मौन रहेर संसदमा सशक्त भूमिका खेल्नसक्छु भन्नु गफ मात्रै हो । कतिपयले व्यवस्थाप्रतिको असहमति, पार्टी र नेताहरुप्रतिको वितृष्णा, व्यक्तिगत महत्वाकांक्षा, कुण्ठा, पदको भोकलाई देशको दुरावस्थाको एकमुष्ट समाधान स्वतन्त्र उम्मेदवार भन्ने गरि झुटको खेती गरिएको छ । यस्तो प्रचारप्रसारले केहिलाई भ्रम पनि परेको छ । यस्तो माहोलमा दलका केही उम्मेदवारहरुलाई असर गरे पनि दलहरुलाई भने विस्थापित गर्नसक्ने सम्भावना देखिदैन । हो, दल र दलका नेताहरू निर्विकल्प होइनन् । दलहरूले बिधान परिमार्जन र रुपान्तरण गर्न आवश्यक छ । जनताप्रति उत्तरदायी नभएकै कारण अधिकांश जनताहरु क्रुद्ध भएर नो भोटको मानसिकतामा छन् । त्यसमा भावनात्मक खेलवाड गरेर केहि व्यक्तिहरुले मनोकांक्षा पुरा गर्ने अवसरका रूपमा लिएका पनि होलान् । केही अपवाद बाहेकका स्वतन्त्र भनिनेहरु अर्को निर्वाचनसम्म कि त अस्तित्वहिन हुनेछन् या अस्तित्व रक्षाका लागि कुनै दलमा टासिंन पुग्नेछन् । तिनीहरुले स्वतन्त्रको खोल ओडेर मह चाख्ने लालच गरेका मात्रै हुन् । डाक्टर बाबुराम भट्टराई आफैंले स्थापित बनाएको पार्टी र बिचारसमेत त्यागेर राजनीतिक क्रान्ति सम्पन्न भएसँगै आर्थिक क्रान्तिमार्फत देशलाई समृद्धिको यात्रामा अघि बदाउन स्वतन्त्र आह्वान गर्दासमेत कसैले जाँगर नदेखाएपछि नयाँ शक्ति पुनः रातो स्टिकरवाला घरमै आश्रय लिन पुग्नुपरेको छ । अन्य समुहहरुका विभिन्न तामझामका साथ घोषणा गरिएका सभाहरु पनि न जनताको साझा बन्न सके न त विवेकशील नै । ती कुनै हालतमा नदि बन्ने सम्भावना थिएन, कुलोसम्म बन्लान् भन्ने आँकलन गर्दागर्दै खहरे बनेर झन् सुकेर गए । दलहरूभन्दा नवीन एजेन्डा र विश्वासिलो आधार लिएर आउनुको सट्टा अधिकांश क्षणिक वहकाउमा राजनीतिको मैदानमा उभिएका छन् । राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिको अध्ययन गरेर, देशको खास समस्यालाई बुझेर, समाधानको ओखती बोकेर आउनेहरू अहिलेका सहि विकल्प हुन्, सफल हुँदै जानेछन्, जनताले पनि साथ दिन्छन् तर जनतालाई भ्रमित पारेर काल्पनिक रामराज्यको महिमागान गाएर सांसद र मन्त्री बन्ने रहर पालेका ब्यक्तिहरुले निकास दिन सक्दैनन् । आफैं पौडिन नसिक्दै पोखरीमा हाम्फाल्नेहरु प्रायः डुब्ने खतरा नै रहन्छ । पोखरीबाट उत्रिनका लागि कि धेरै मेहनत गर्नुपर्नेछ कि त भाग्यले साथ दिनुपर्नेछ । समाजको वास्तविक धरातलमा टेकेर, सामुदायिक मनोभावनालाई बुझेर मात्रै समाधान दिन सकिन्छ भन्ने कुरालाई वैकल्पिक उम्मेदवारहरुले मनन गर्नैपर्छ ।
अहिलेका राजनीतिक दलका नेताहरुको गर्व गर्न लायक इतिहास छ । हिजोको प्रतिकुल व्यवस्थामा सचेत दंगले राजनीतिक क्रान्तिको नेतृत्व गरे, सिपाही बने । किसान, मजदुर, सीमान्तकृत समुदायको पक्षमा निर्भीक भएर निरन्तर आवाज उठाए । विभिन्न कालखण्डमा सडकमा उर्लिएरै विद्यार्थी आन्दोलन, किसान र मजदुर आन्दोलन गरेर निरंकुश राज्यमाथि धावा बोलिरहे । समयको माग अनुसार सत्याग्रह र बिद्रोह गरे । कष्टकर जेलनेल भोगे । देशको अव्यवस्थालाई बदल्न र जनतामा राजनीतिक सामाजिक जागरण ल्याउन ब्यक्तिगत जीवनलाई तिलान्जली दिएर ठुलो त्याग र बलिदान गरे । त्यस्तो कठिन परिस्थितिमा संघर्ष गरेर आउनु चानचुने इच्छाशक्तिले सम्भव थिएन । यति गर्विलो संघर्षशील इतिहास, बलियो सांगठनिक आधार भएका नेताहरु व्यवस्था परिवर्तनसँगै सिद्धान्त, आदर्श र निष्ठालाई त्यागेर पतित पात्रको रूपमा चित्रित हुनुपर्दा आत्मग्लानी हुनुपर्ने हो । यस्ता पात्रहरूले आफ्नै योगदानलाई कलंकित पारेर बदनाम हुनुभन्दा गुमनाम हुन तयार हुनुपर्छ । युवाहरुका लागि सम्मानित, प्रेरक र मार्गनिर्देशक बन्नुपर्नेमा पटकपटक पदको खिचातानीमा लागिरहदा लज्जावोध गर्नुपर्छ । आफ्नो पार्टीभित्र र देशको विधीपद्धतिलाई बलियो गरि स्थापित गर्न, अशल संस्कारको थालनी गर्न उदाहरण बनिदिनुपर्ने थियो । जनताले आँखा चिम्लेर मत दिएकै थिए तर आफ्नै गलत क्रियाकलापकै कारण अहिले दलहरुप्रती चरम विश्वासको संकट आएको हो । अरु कसैको कारणले नभई आफ्नै कारणले पछारिनुपर्ने स्थिती आउदै गरेकाले पुनः विश्वास आर्जन गर्न माफी माग्दै सच्चिनतिर लाग्नुपर्दछ । यो यथार्थलाई दलहरूले स्वीकार गर्न विलम्ब गर्नु हुँदैन ।
राजनीति राज्य संचालनको मुल नीति भएकोले राजनीतिमा समय र समाज बुझेका औसत मान्छेभन्दा विशाल हृदय भएका, दुरदर्शी, त्यागी, पराक्रमी र सामाजिक र मानवीय विकासमा योगदान दिनसक्ने उन्नत चेत भएका ज्ञानी, ध्यानी र दानी ब्यक्तिहरु हुनुपर्ने हो । शायद हाम्रो राजनीतिको आदर्श त्यसो हुन सकेन । धेरैजसो त अवसरवादी, पदलोलुप, भ्रष्ट, अहंकारी, संकीर्ण र कुण्ठित भावना र मनोरोगले ग्रसित ब्यक्तिहरुको डम्पिङ साईट जस्तो भयो । राजनीति फोहोर भइरहेसम्म समाजले अग्र गति लिने सम्भावना रहदैन त्यसैले यसलाई सफा गर्न सबैजना एकजुट हुनुको विकल्प छैन । बिशेषत: शिक्षित, निम्न मध्यम बर्गले व्यक्तिगत मनोकांक्षालाई त्यागेर सचेत र अशल जमातसँगसँगै परिवर्तनका लागि सार्थक विद्रोहमा इमानदारीपूर्वक हातेमालो गरे त्यति कठिन पनि छैन । अन्यथा निर्देशकले स्कृप्त तयार पारेर मात्रै सिनेमाको दृश्य खिचे जस्तै दलहरूले निर्वाचनअगावै पदहरु भागबन्डा गरेर केवल औपचारिकता निभाउने कर्मकाण्ड पूरा गरिरहने छन्, सधैं उनीहरुकै हालीमुहाली र सिन्डिकेट चलिरहनेछ ।
हरेक अशल कार्यले उचित समय र सत्कर्मको प्रतीक्षा गरिरहेको हुन्छ । जनताले अशल काम गर्ने दिन अब आउने मंसिर ४ गते हो । हामीले देशको नियम कानून मात्रै नभएर नेता मन्त्रीले भनेका लगभग सबै आदेशहरु खुरुखुरु पालना गरिर्ह्यौं । अनेकौं गल्ती गरेको देख्दादेख्दै पनि सहिरह्यौं, मानिरह्यौं । कहिलेकाहीँ विमति राखेर राजनीतिमाथि प्रश्न पनि गरिरह्यौं तर अब आफैंलाई प्रश्न गरौं । अबको पाँच बर्षलाई शासक छान्ने वा जनसेवक छान्ने? भ्रष्टाचारीलाई रोज्ने या सदाचारीलाई रोज्ने? असफलहरुलाई नै जिम्मेवारी सुम्पिने कि सक्षमहरुको खोजी गर्ने? समृद्धिको यात्रातिर लम्किने वा अझै दुर्गतिको बाटो हिड्ने? समाजलाई सभ्य बनाउदै लाने वा थप अराजक बन्दै जाने? एकजना उम्मेदवारलाई मात्रै जिताउने कि सबैले जित्ने गरि मताधिकार प्रयोग गर्ने? कोही उम्मेदवार अशल छन्, कोहि गन्हाएका पनि छन् । तसर्थ मंसिर ४ जनताले अशल कर्म गर्ने दिन हो । अशलहरुलाई रोजेर भोट दिने र पाँच बर्ष निर्धक्क भएर बस्न निर्णय गर्ने दिन हो । नेताहरुको सांसद पद नवीकरण गर्ने दिन नभएर जनताले सक्षम, ईमानदार र नैतिकवान जनप्रतिनिधि छनौट गर्ने र अयोग्यलाई फाल्ने सुअवसरको दिन हो । राजनीतिलाई पेशा नभई सेवा ठान्ने उम्मेदवारलाई मौका दिने दिन हो । एकदिन विवेकको प्रयोग गरेर सहि उम्मेदवारलाई मतदान गर्यौ भने जनप्रतिनिधिले पनि आगामी पाँच बर्ष हाम्रो भाग्य र भविष्यको पक्षमा सहि फैसला गरिरहने छन् । जनताले निस्वार्थ आफ्नो अधिकार र कर्तव्यको सदुपयोग गर्नसके परिवर्तन सम्भव छ । म जस्ता लाखौं युवाहरु छौं जसले सक्षम नेताहरुकै नेतृत्वमा एउटा पार्टी वा एकाध नेताले मात्रै नभएर देशले नै काँचुली फेरेको हेर्न चाहन्छौं । देशमा न्याय र समानता, राजनीतिमा सिद्धान्त र निष्ठा, धर्ममा विश्वास र आस्था, समाजमा सम्मान र संस्कार र सम्बन्धमा भरोसा र मधुरता चाहन्छौं । त्यो सपनालाई यथार्थमा बदल्न शुरूवात गर्ने दिन मंसिर ४ गते हो । जनताले आफ्नो मौलिक स्वतन्त्रता र ईमान जोगाउने दिन मंसिर ४ गते हो । सामाजिक रुपान्तरण, परिवर्तन र आत्मशुद्धीकरण आफैंबाट थालौं । निष्पक्ष निर्वाचन र शान्तिपूर्ण मतदानका लागि सबैलाई हार्दिक हार्दिक शुभकामना!
